Xóa sổ tín dụng đen bằng cách đẩy mạnh tài chính tiêu dùng

Hệ lụy của tín dụng đen

Gần đây, những vụ việc có nguyên nhân bắt nguồn từ vấn nạn “tín dụng đen” đang xảy ra dày đặc trên tất cả các tỉnh, thành phố.

Nhiều người vẫn chưa hết bàng hoàng trước vụ việc, cuối năm 2018, Công an tỉnh Thanh Hóa đã triệt phá một đường dây cho vay bất hợp pháp. Khoảng 200 người dân là nạn nhân của vụ cho vay nặng lãi này, được cầm đầu bởi một tổ chức “tín dụng đen” tại TP.HCM, với tổng giá trị khoản vay lên tới hơn 510 tỷ đồng. Người đi vay phải chịu lãi suất tới 1.000%, kèm theo những vụ quấy rối, tấn công, giết người nếu chậm trả nợ.

Công an thành phố Buôn Ma Thuột bắt giữ 6 đối tượng hoạt động tín dụng đen.

Tháng 2 vừa qua, Công an phường Xuân Phú, TP. Huế đã bắt đối tượng Nguyễn Hữu Dũng sử dụng roi điện và dao để ép con nợ trả tiền. 

Cùng tháng này, Cảnh sát hình sự tỉnh Hà Tĩnh đã phối hợp với Công an huyện Hương Khê bắt giữ nhóm đối tượng đánh đập con nợ vì vay số tiền 10 triệu đồng nhưng chậm trả.

Mới đây, Công an TP. Biên Hòa (Đồng Nai) đã khởi tố và bắt giữ gần 10 bị can để điều tra về hành vi "Cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự”. Đây là nhóm cho vay nặng lãi khá chuyên nghiệp, ẩn nấp bằng hợp đồng mua bán điện thoại, máy tính xách tay, xe máy… qua hình thức trả góp.

Theo thống kê, 4 năm qua, trên toàn quốc có hơn 7.500 vụ phạm tội liên quan đến “tín dụng đen”. Trong đó, có nhiều vụ giết người, gây thương tích, cưỡng đoạt tài sản, lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm, hủy hoại tài sản...

Làm thế nào để xóa sổ tín dụng đen?

Ông Phạm Huyền Anh, Phó Chánh Thanh tra Cơ quan thanh tra giám sát Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phân tích, có nhiều nguyên nhân dẫn tới "nở rộ" tình trạng “tín dụng đen”. Thứ nhất, đối tượng cho vay rất tinh vi, khó kiểm soát. Thứ hai, đối tượng đi vay giấu giếm không chịu nói ra, đến khi xảy ra sự việc thì mới biết. Thứ ba, các quy định pháp luật quản lý hoạt động này tuy đã có nhưng chưa đầy đủ, dẫn tới việc điều tra gặp khó khăn.

Nhằm phục vụ nhu cầu vay cấp bách của người dân nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc tín dụng nhằm đẩy lùi nạn cho vay nặng lãi, “tín dụng đen” lan rộng, thời gian tới, NHNN sẽ giao cho Agribank triển khai gói tín dụng cho vay tín chấp 5.000 tỷ đồng.

Theo các chuyên gia, đây là phương án trước mắt mang tính hỗ trợ nhưng về lâu dài, xét đến quy mô gói 5.000 tỷ đồng này so với nhu cầu "vay nóng" của người dân, có lẽ chưa thấm vào đâu.

TS. Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, gốc rễ của “tín dụng đen” là nhu cầu vay vốn của bộ phận người dân có thu nhập thấp và trung bình thấp rất lớn nhưng chưa được đáp ứng đầy đủ. Vì vậy, triệt tiêu nạn “tín dụng đen” phải được thực hiện bằng giải pháp kinh tế, đó là đáp ứng được nhu cầu vốn của người thu nhập thấp, trung bình thấp bằng kênh tín dụng chính thức.

Tán thành quan điểm trên, chuyên gia tài chính ngân hàng, TS. Lê Xuân Nghĩa nêu ý kiến, cần phải dẹp bỏ “tín dụng đen” bằng cách cấp phép, tạo điều kiện cho các công ty tài chính hoạt động minh bạch nhưng chịu sự giám sát của NHNN và các cơ quan khác.

Không phải ngẫu nhiên mà nhiều chuyên gia tài chính đồng thuận việc kích thị trường cho vay tiêu dùng với các khách hàng dưới chuẩn, không tiếp cận được vốn ngân hàng, để thế chân “tín dụng đen”. Bởi hiện đối trọng của vấn nạn này ở Việt Nam là các công ty tài chính tiêu dùng – đang phục vụ khách hàng dưới chuẩn và được NHNN cấp phép, hoạt động hợp pháp.

Thực tế, tại nhiều quốc gia trên thế giới, sự ra đời của các công ty tài chính giúp người dân không phải dựa vào “tín dụng đen” để vay nóng, trả lãi cắt cổ.

Chuyên gia kinh tế, TS. Lê Đăng Doanh cho biết, nhiều quốc gia trên thế giới như Singapore, Hàn Quốc… có các chính sách hỗ trợ thị trường tài chính tiêu dùng phát triển. Ở Việt Nam, tỷ lệ tín dụng tiêu dùng so với thu nhập bình quân đầu người còn thấp (khoảng 1triệu đồng/người so với thu nhập bình quân hàng năm khoảng 2.200 USD). Như vậy, dư địa phát triển của tín dụng tiêu dùng nước ta còn rất lớn.

Trước đó, NHNN đã ban hành nhiều Thông tư quy định về hoạt động cho vay tiêu dùng, song hành lang pháp lý vẫn chưa hoàn thiện. Đây cũng là lý do khiến các công ty tài chính tiêu dùng vẫn gặp khó khăn trong việc mở rộng và phát triển mạnh dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu về vốn rất lớn của người dân. Bởi vậy, các chuyên gia khuyến nghị, Việt Nam cần có một chiến lược quốc gia về phát triển tài chính toàn diện cũng như giáo dục tài chính, đồng thời hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho vay tiêu dùng.

Cũng theo các chuyên gia, một khi quy mô thị trường tài chính tiêu dùng lớn mạnh, tự khắc sẽ triệt tiêu được “tín dụng đen”. Tuy nhiên, đó mới là điều kiện cần, điều kiện đủ còn phụ thuộc vào ý thức từ phía người dân. Để không rơi vào cạm bẫy tín dụng đen, người dân phải là một người vay tiêu dùng thông thái bằng việc chủ động trang bị kiến thức luật pháp và tài chính.