“Tình trạng trốn thuế, chuyển giá đang trở nên nhức nhối”

Mới hậu kiểm được khoảng 18% trong tổng số các doanh nghiệp nộp thuế

Tại phiên họp thứ 29 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, ngày 10/12, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc đã trình bày tờ trình đề nghị bổ sung dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán Nhà nước vào chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2019 của Quốc hội.

Ông Hồ Đức Phớc cho biết, qua hoạt động kiểm toán ngân sách, Kiểm toán Nhà nước đối chiếu thuế đã phát hiện và kiến nghị tăng thu ngân sách Nhà nước với số tiền thuế truy thu khá lớn.

Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc. (Ảnh: Báo Giao thông).

Cụ thể, năm 2016, qua đối chiếu hơn 1.600 người nộp thuế, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị các khoản phải nộp ngân sách Nhà nước tăng thêm hơn 2.000 tỷ đồng.

Năm 2017, qua đối chiếu gần 2.500 doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại 47 tỉnh, thành phố, Kiểm toán Nhà nước phát hiện hơn 2.300 trường hợp có sai phạm (tương đương 94%) và kiến nghị xác định nộp ngân sách Nhà nước tăng thêm hơn 1.300 tỷ đồng.

Trong 6 tháng đầu năm 2018, qua đối chiếu thuế 1.433 doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại 24 tỉnh, thành phố, Kiểm toán Nhà nước phát hiện 1.287 trường hợp có sai phạm (tương đường 90%) và kiến nghị xác định nộp ngân sách Nhà nước tăng thêm 443 tỷ đồng.

Ngoài ra, theo pháp luật thuế hiện hành, đối tượng nộp thuế tự kê khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm nên cơ quan thuế chỉ hậu kiểm được khoảng 18% trong tổng số các doanh nghiệp nộp thuế.  Điều này đồng nghĩa với việc khoảng 82% đang là khoảng trống chưa được cơ quan nào kiểm tra, phát hiện.

Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nhận định: “Tình trạng trốn thuế, chuyển giá đang trở nên nhức nhối, hiện làm thất thu lớn ngân sách Nhà nước”.

Cũng theo ông Phớc, thời gian qua, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện chuyển giá, trốn thuế ở các doanh nghiệp kể cả doanh nghiệp nước ngoài như Unilever, Sabeco..., truy thu ngân sách hàng chuc nghìn tỷ đồng.

Khó khăn trong công tác kiểm toán

Trong dự luật Kiểm toán nhà nước có một số nội dung sửa đổi đáng chú ý như bổ sung quy định người nộp thuế và cơ quan thu thuế, tổ chức sử dụng, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản... vào đối tượng được kiểm toán. Như vậy, ở đâu có tài chính công, tài sản công là ở đó phải được kiểm toán, không phân biệt đối tượng và hình thức quản lý. Thuế chính là nguồn thu của ngân sách Nhà nước nên nghĩa vụ nộp thuế của người nộp thuế cần phải được kiểm toán.

Tuy nhiên, luật Kiểm toán Nhà nước hiện quy định một số chủ thể, cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước; các đơn vị, tổ chức, chủ đầu tư sử dụng, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản... không phải là đơn vị được kiểm toán nên khi quyết định kiểm toán, kiểm toán Nhà nước không thể thực hiện việc kiểm toán.

Nói về sự bất cập này, ông Phớc cho biết: “Đây là vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền lợi, trách nhiệm của chủ đầu tư nhưng việc kiểm toán lại phải thực hiện thông qua các cơ quan Nhà nước nên rất khó khăn trong công tác kiểm toán”.

Vì vậy, Kiểm toán Nhà nước đã gặp phải các trường hợp như có hành vi chống đối, không hợp tác, không chịu cung cấp tài liệu.

Ông Phớc cho biết, theo kinh nghiệm quốc tế, việc kiểm toán thuế được thực hiện toàn diện bao gồm cơ quan quản lý thuế và người nộp thuế nên Tổng Kiểm toán Nhà nước đề nghị bổ sung người nộp thuế, tổ chức tín dụng, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản, tổ chức có hoạt động liên quan đến việc quản lỷ, sử dụng tài chính công, tài sản công vào quy định về các đơn vị được kiểm toán cho đầy đủ.

Ở một diễn biến khác, liên quan đến vụ Unilever bị truy thu 575 tỷ đồng thuế gây xôn xao trong thời gian gần đây, Kiểm toán Nhà nước đã cho Unilever thời hạn 6 tháng để thu thập tài liệu chứng minh thuộc đối tượng miễn trừ thuế song công ty này không cung cấp được nên Kiểm toán Nhà nước đã đề nghị Tổng cục Thuế có biện pháp truy thu số tiền 575 tỷ đồng đối với Unilever.

Vụ Unilever bị truy thu 575 tỷ đồng thuế gây nhiều tranh cãi.

Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc cho biết, cơ quan kiểm toán đã làm việc với Uniever nhiều lần, trong đó mời cả Cục Thuế TP.HCM và Tổng cục Thuế để xác định số thuế phải nộp của Unilever nhưng doanh nghiệp này không có tài liệu thể hiện việc được miễn trừ thuế.

Theo ông Vũ Văn Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế, cơ quan này đã yêu cầu Cục Thuế TP.HCM phối hợp với công ty giải quyết vụ việc. Tuy nhiên, phía Unilever chưa đồng ý với số tiền truy thu trên.

Đại diện cơ quan thuế cho biết, giai đoạn 2009-2013, pháp luật không ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp với các hoạt động đầu tư mở rộng. Vì vậy, trong giai đoạn này, Unilever Việt Nam đầu tư mở rộng nhưng không kê khai, tính, nộp thuế riêng đối với phần thu nhập phát sinh từ các hoạt động này là không đúng quy định. Do đó, khi kiểm toán ngân sách TP.HCM năm 2015, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị truy thu hơn 800 tỷ đồng. Sau khi làm việc lại, thì con số kiến nghị truy thu giảm xuống còn 575 tỷ đồng.