Cung ứng than cho điện: Tính lại bài toán năng lượng

Lo không đủ than cấp cho sản xuất điện 

Nhằm đảm bảo đáp ứng nhu cầu điện tăng cao trong thời gian sắp tới, Bộ Công Thương vừa có Văn bản số 1225/BCT-DKT về việc đảm bảo cung cấp than cho sản xuất điện. Theo đó, Bộ Công Thương nhấn mạnh, trong bất luận trường hợp nào cũng không được để thiếu than cho sản xuất điện theo cam kết tại hợp đồng mua bán, cung cấp than đã ký.

Liên quan đến vấn đề này, mới đây, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã có báo cáo gửi Bộ Công Thương về tình hình cung ứng than.

Theo kế hoạch 3 tháng đầu năm, lượng than cấp cho các nhà máy nhiệt điện là 8,5 triệu tấn, bằng 23% sản lượng theo hợp đồng ký năm 2022. Trong khi đó, các nhà máy điện đăng ký lấy gần 9,74 triệu tấn trong 3 tháng đầu năm, và TKV bố trí kế hoạch cấp 9,08 triệu tấn.

Tuy nhiên, đến 14/3, lượng than cấp cho các nhà máy điện mới đạt hơn 6,3 triệu tấn, bằng 17,15% sản lượng theo hợp đồng đã ký.

Nguồn than cung cấp cho điện thấp, theo TKV, do hai tháng đầu năm, gần một nửa số lao động tại các hầm mỏ, đơn vị khai thác than bị nhiễm COVID-19. Thời điểm cuối tháng 2, đầu tháng 3, nhiều đơn vị thuộc TKV chỉ còn 20% lao động đi làm.

Ngoài ra, nguyên nhân còn do lượng than nhập về ít. Ba tháng đầu năm, TKV mới nhập được 325.000 tấn, nên sản lượng than phối trộn nhập khẩu, để cấp cho các nhà máy nhiệt điện chỉ đạt 1,1 triệu tấn, giảm 2,4 triệu tấn so với kế hoạch.

Việc không nhập khẩu được than theo đúng tiến độ, TKV cho hay, ngoài nguyên nhân khách quan của thị trường thế giới, còn do đến ngày 2/3/2022, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mới chấp thuận cơ chế giá than pha trộn TKV kê khai theo Luật giá, dẫn tới TKV phải đẩy lùi và bỏ lỡ nhiều cơ hội nhập khẩu đủ than về pha trộn theo kế hoạch.

Theo đó, hiện nay, sau khi EVN chấp thuận cơ chế giá thì việc tìm được nguồn nhập khẩu than là vô cùng khó khăn và không nhập được các loại than có chất lượng phù hợp để pha trộn.

Kèm theo đó là giá than thế giới tăng đột biến. TKV đã triển khai mở 4 gói thầu quốc tế mua than nhập khẩu để pha trộn trong quý II.2022. Tuy nhiên, do giá than thế giới tăng vượt giá đề xuất, cộng thêm ảnh hưởng chiến tranh giữa Nga và Ukraine làm khan hiếm nguồn cung dẫn tới khả năng không có đơn vị trúng thầu.

Theo TKV, có một số Nhà máy điện than (kể cả trong EVN và ngoài EVN) đã ký hợp đồng mua bán than dài hạn, trung hạn với TKV, nhưng lại thường xuyên không đảm bảo thực hiện theo cam kết.
Minh chứng, khi nguồn bên ngoài giá thấp hay điều kiện thời tiết thuận lợi, các nhà máy điện tăng cường lấy than bên ngoài, không tiêu thụ than của TKV (lấy khối lượng ít hơn so với hợp đồng đã ký) dẫn đến tồn kho cao, TKV phải giảm sản lượng sản xuất;

Ngược lại, khi giá cao hay thời tiết không thuận lợi (mưa bão, lũ lụt...) thì lại quay về lấy than của TKV với khối lượng cao, đặc biệt trong điều kiện hiện nay giá than thế giới tăng đạt mức kỷ lục, gấp trên 2 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Thực tế này dẫn đến việc, nếu TKV không đưa vào kế hoạch sản xuất, nhập khẩu thì sẽ không đủ nguồn than cung cấp cho các nhà máy điện, do đó dẫn đến kế hoạch sản xuất, kinh doanh than của TKV không ổn định, không đảm bảo nguồn cung ổn định, lâu dài.

Tính lại bài toán năng lượng

Trước thực trạng này, Phó Vụ trưởng Dầu khí và Than (Bộ Công Thương) Trịnh Đức Duy nhấn mạnh, Bộ Công Thương đặc biệt quan tâm công tác sản xuất và cung cấp than cho nhiệt điện, nhất là các nhà máy nhiệt điện BOT.

Với sản lượng than cho điện năm 2022, Bộ Công Thương đề nghị Tập đoàn TKV, Tổng công ty Đông Bắc và EVN chỉ đạo các đơn vị khắc phục khó khăn, trước mắt có giải pháp huy động lao động, bố trí sản xuất hiệu quả, về lâu dài tháo gỡ các khó khăn về sản xuất, giá than, nhập khẩu than,... để ổn định sản xuất, tăng sản lượng, đáp ứng đủ than cho nền kinh tế, nhất là than cho nhiệt điện, trong đó có 3 nhà máy nhiệt điện BOT gồm Vĩnh Tân 1, Mông Dương và Hải Dương, cung ứng than cho nhà máy nhiệt điện theo hợp đồng đã ký, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Thực tế, than cho sản xuất điện hiện nay chủ yếu phụ thuộc vào nhập khẩu, trong nước việc khai thác ngày càng khó khăn, chi phí hầm lò lớn. Theo các chuyên gia, đây là vấn đề mà ngành than cần phải tính tới và có giải pháp thay thế nếu muốn phát triển bền vững.

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính chia sẻ với báo chí: "TKV cần đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu quả kinh doanh, tính toán sẽ thu lợi nhuận thế nào. Bản thân doanh nghiệp phải nâng cao hiệu quả kinh doanh, tiết kiệm chi phí, hạ giá thành thì mới có thể cạnh tranh được trong bối cảnh hiện nay".

Trong khi đó với ngành điện, việc chúng ta luôn đối mặt với nỗi sợ thiếu điện do thiếu than một lần nữa đặt ra vấn đề cần phải đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo để thay thế cho điện than. Trong Quy hoạch điện 8 đang được xây dựng việc tính tới cắt giảm mạnh công suất điện than để phát triển năng lượng tái tạo cần phải làm.

Cùng quan điểm, PGS.TS Vũ Minh Khương, Giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore), nhận định dịch COVID-19, xung đột Nga - Ukraine khiến nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt nhiều thách thức, song cũng không ít cơ hội mà chúng ta cần phải nhìn ra.

Trong đó, Việt Nam cần thực hiện nhiều giải pháp để có bước tiến nhảy vọt trong việc giảm phát thải carbon về 0, chuyển dịch mạnh sang phát triển năng lượng tái tạo như mặt trời, gió... Khi làm được điều này chúng ta không còn phải lo phụ thuộc quá nhiều vào giá năng lượng thế giới.