Chỉ định thầu nhà đầu tư NOXH: Giải pháp rút ngắn thủ tục, đẩy nhanh tiến độ

Theo thống kê của Bộ Xây dựng, từ năm 2021 đến nay, cả nước đã triển khai 655 dự án nhà ở xã hội. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn chậm do quy trình đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư mất nhiều thời gian, kéo dài từ 6 - 12 tháng. Để tháo gỡ vướng mắc này, Bộ Xây dựng đề xuất thí điểm cho phép UBND cấp tỉnh được giao trực tiếp nhà đầu tư mà không cần thông qua đấu thầu. Việc lựa chọn chủ đầu tư sẽ dựa trên đề xuất của Sở Xây dựng, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Dự thảo quy định, trong vòng 30 ngày kể từ khi công khai dự án, nếu chỉ có một doanh nghiệp đăng ký và đáp ứng đủ điều kiện, Sở Xây dựng sẽ trình UBND tỉnh giao đơn vị này triển khai. Nếu có từ hai doanh nghiệp trở lên, địa phương sẽ ưu tiên lựa chọn nhà đầu tư có kinh nghiệm, năng lực tài chính, cam kết tiến độ và phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư tốt nhất. Trường hợp các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chí tương đương, đơn vị đăng ký trước sẽ được ưu tiên.

Bàn về đề xuất này, ông Bùi Văn Doanh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam, nhận định rằng đấu thầu thường được xem là cơ chế minh bạch nhưng vẫn có nguy cơ bị thao túng. Các doanh nghiệp tham gia thông thầu có thể sắp xếp hồ sơ hợp pháp trên giấy tờ, nhưng thực tế lại kiểm soát kết quả theo ý muốn. Điều này có thể gây thất thoát ngân sách, méo mó thị trường và tạo ra sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Những doanh nghiệp có năng lực thực sự nhưng không tham gia vào hệ thống này dễ bị loại bỏ, trong khi một số đơn vị chỉ "giỏi" vận động hành lang lại trúng thầu, rồi sau đó chuyển nhượng dự án với giá cao, khiến ngân sách nhà nước bị lãng phí và doanh nghiệp chân chính bị triệt tiêu.

Để khắc phục vấn đề này, ông Doanh cho rằng, chỉ định thầu có thể là giải pháp nếu được thực hiện trên cơ sở chấm điểm minh bạch và khoa học. 

"Cách tiếp cận này sẽ khuyến khích các doanh nghiệp bất động sản phát triển theo hướng bền vững, ưu tiên những đơn vị có chất lượng công trình tốt, tuân thủ pháp lý, và có dịch vụ hậu mãi chuyên nghiệp. Khi tất cả các yếu tố này được chấm điểm một cách công khai, chính xác, doanh nghiệp có năng lực thực sự sẽ được lựa chọn, đảm bảo tính cạnh tranh lành mạnh và sự phát triển minh bạch của thị trường. Đặc biệt, nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp đối với ngân sách nhà nước cũng được xác định rõ ràng, tránh thất thoát và tiêu cực", ông Doanh nhận định.

Ngoài ra, chỉ định thầu có thể giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp so với đấu thầu truyền thống. Trong quá trình đấu thầu, doanh nghiệp thường phải chi trả nhiều khoản phí như phí lập hồ sơ dự thầu, chi phí tư vấn, phí bảo lãnh dự thầu, cũng như các chi phí ẩn phát sinh trong quá trình cạnh tranh. Những khoản chi này có thể tạo ra gánh nặng tài chính đáng kể, đặc biệt đối với những doanh nghiệp thực sự có năng lực nhưng không thể tham gia vào hệ thống đấu thầu phức tạp. Khi áp dụng cơ chế chỉ định thầu minh bạch, các doanh nghiệp sẽ tập trung tối đa nguồn lực vào việc triển khai dự án thay vì tốn kém chi phí không cần thiết, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư và đảm bảo chất lượng công trình.

Ông cũng nhấn mạnh thêm, để phương pháp chấm điểm này thực sự hiệu quả, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá một cách khoa học, phù hợp với thực tiễn và có sự tham vấn từ cộng đồng doanh nghiệp. Điều này giúp đảm bảo tính khách quan, khả thi, đồng thời bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp làm ăn chân chính. Thị trường bất động sản chỉ có thể phát triển bền vững khi tính chuyên nghiệp và minh bạch được đặt lên hàng đầu. Do đó, công khai và minh bạch không chỉ là điều kiện cần mà còn là giải pháp quan trọng để loại bỏ những tiêu cực đã tồn tại lâu nay trong lĩnh vực đấu thầu và phát triển bất động sản.

Đồng tình với quan điểm này, chuyên gia kinh tế Trần Nguyên Đán, giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng việc chỉ định thầu có thể giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai và gia tăng nguồn cung nhà ở xã hội. Khi các thủ tục được rút gọn, dự án có thể triển khai nhanh chóng, đáp ứng nhu cầu nhà ở cấp bách cho người thu nhập thấp, đồng thời hạn chế tình trạng dự án chậm tiến độ hoặc đất bị bỏ hoang. Cơ chế này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia đầu tư vào phân khúc nhà ở xã hội, góp phần bình ổn giá nhà.

"Đặc biệt, các doanh nghiệp có khu công nghiệp có thể chủ động xây dựng nhà ở xã hội dành cho công nhân, giúp người lao động có chỗ ở gần nơi làm việc, giảm chi phí đi lại và nâng cao chất lượng cuộc sống. Điều này không chỉ đảm bảo quyền lợi cho công nhân mà còn tạo ra hệ sinh thái đồng bộ cho khu công nghiệp, thu hút lao động và thúc đẩy sản xuất. Đây cũng là định hướng mà Thủ tướng đã nhấn mạnh: Nhà ở xã hội không thể nằm ở những nơi xa xôi, cách biệt với nơi làm việc, mà cần gắn liền với các trung tâm kinh tế, khu công nghiệp để thực sự phục vụ người lao động", ông Đán nói.

Khi nguồn cung nhà ở xã hội dồi dào hơn, áp lực lên phân khúc nhà ở thương mại sẽ được giảm bớt, giúp thị trường bất động sản phát triển cân bằng và bền vững. Tuy nhiên, chuyên gia cũng lưu ý, để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả, cần có các cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm lựa chọn những chủ đầu tư có đủ năng lực, đảm bảo chất lượng công trình và quyền lợi cho người mua nhà./.