Thu phí đường bộ xe máy: Gương mẫu có khi chịu thiệt thòi?

Không cần sáng kiến để tận thu

Ở nơi “nổ phát súng” đầu tiên trong cả nước đối với loại phí này là Tp.HCM, Chủ tịch HĐND Tp.HCM, bà Nguyễn Thị Quyết Tâm đã nói rất gay gắt ở cả trong và ngoài Nghị trường Quốc hội rằng, “không phải cái gì cũng bắt dân gánh, dân dã gọi là “tận thu”, trong khi, như Nguyễn Trãi đã từng nói, phải nuôi sức dân, Trần Hưng Đạo cũng nói, phải khoan thư sức dân, bởi đó là kế bền gốc, sâu rễ”.

Theo báo cáo của Sở Giao thông Vận tải Tp.HCM, việc không thu phí bảo trì đường bộ đối với xe máy sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước giảm nhiều thủ tục, công việc phải thực hiện; hạn chế phát sinh bộ máy quản lý tại các quận/huyện, phường/xã, đồng thời không gây ảnh hưởng đến người dân.

Nhưng nếu không thu phí này thì thành phố phải xin ý kiến của Trung ương, vì đây là quy định của Chính phủ.

Nếu Hội đồng nhân dân Thành phố quy định mức thu là 0 đồng, như theo gợi ý của Bộ trưởng Giao thông Vận tải Đinh La Thăng, “cha đẻ” của loại phí bảo trì đường bộ đối với xe máy, cũng dẫn đến một số bất cập, bởi khi đó UBND Thành phố vẫn phải có trách nhiệm tổ chức thu phí theo mức phí 0 đồng.

Các phường, xã, thị trấn vẫn phải thực hiện nhiều công việc như thực hiện kê khai (theo mẫu của Bộ Tài chính), mua biên lai của chi cục thuế; phát biên lai thu phí (ghi mệnh giá 0 đồng), quyết toán với cơ quan thuế.

Khi thu 0 đồng thì nguồn thu không có song các xã, phường, thị trấn phải tốn nhiều chi phí cho việc tập huấn, triển khai kê khai, phát-thu biên lai (dự kiến chi phí mua biên lai khoảng 995 triệu đồng/năm), quyết toán thuế...

Sau Tp.HCM, đến Hà Nội và một loạt tỉnh thành khác cũng kiến nghị bỏ thu thu phí bảo trì đường bộ đối với xe máy.

UBND Tp.Hà Nội cho biết, việc thu phí bảo trì đường bộ với xe máy năm 2013 của thành phố chỉ đạt 14% so với dự kiến (55 tỷ/378 tỷ đồng). Mức thu năm 2014 chỉ đạt 36 tỷ đồng, còn 6 tháng đầu năm 2015, Hà Nội mới thu được gần 3 tỷ đồng.

Tại kỳ họp của Hội đồng Nhân dân Tp. Hà Nội vừa diễn ra, UBND Tp. Hà Nội cho biết, việc thu phí bảo trì đường bộ với xe máy năm 2013 của thành phố chỉ đạt 14% so với dự kiến (55 tỷ/378 tỷ đồng). Mức thu năm 2014 chỉ đạt 36 tỷ đồng (đạt 13,28% kế hoạch). 6 tháng đầu năm 2015, Hà Nội mới thu được gần 3 tỷ đồng.

Sau 2 năm thực hiện theo yêu cầu của Chính phủ, Hà Nội cũng muốn dừng thu phí bảo trì đường bộ với xe máy, còn vì tại nhiều quận, huyện, tỷ lệ được trích lại cho ngân sách thành phố sau khi thu không đủ trang trải cho bộ máy đi thu!

Báo cáo của Ban Kinh tế - Ngân sách Hội đồng Nhân dân Tp. Hà Nội cho hay, Hà Nội phải chi thêm ngân sách phục vụ thu phí đường bộ. Cụ thể, kết quả khảo sát tại phường Cát Linh, quận Đống Đa (Hà Nội) cho thấy, do có số dân đông, nhiều tổ dân phố nên tỷ lệ trích lại từ nguồn thu để phục vụ việc thu phí vẫn không đủ. Vì vậy UBND phường Cát Linh đã phải chi thêm từ nguồn ngân sách phục vụ việc thu phí.

Ngày 17/7, Kỳ họp Hội đồng Nhân dân tỉnh Quảng Trị đã căn cứ trên ý kiến của cử tri và đề xuất, kiến nghị của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị, đã đồng ý dừng việc thu phí đường bộ đối với xe máy từ ngày 1/8/2015.

Việc duy tu, bảo dưỡng hệ thống đường bộ địa phương sẽ cân đối ngân sách để thực hiện. Trong hai ngày 16 và 17/7, tại kỳ họp Hội đồng Nhân dân tỉnh Bình Dương cũng đã thông qua Nghị quyết tạm dừng thực hiện Nghị quyết số 03 ngày 31/7/2013 của Hội đồng nhân dân tỉnh về việc thực hiện Nghị định 18/NĐ-CP của Chính phủ quy định việc thu phí bảo trì đường bộ đối với mô tô.

Tp. Đà Nẵng đã quyết định dừng thu từ ngày 7/7. Lý do Hội đồng Nhân dân Tp. Đà Nẵng quyết định dừng thu phí để báo cáo Chính phủ vì người dân không đồng tình, việc thu phí gặp nhiều khó khăn và đặc biệt số phí thu qua từng năm giảm dần.

Ngày 8/7, tại kỳ họp thứ 10, Hội đồng Nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã ra nghị quyết tạm dừng thực thi công việc này.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Khánh Hòa, việc triển khai thu phí bảo trì đường bộ đối với xe máy tại địa phương trong thời gian qua gặp rất nhiều khó khăn, phải huy động một lực lượng lớn người đi thu nhưng hiệu quả không cao.

Số thu phí giảm dần qua các năm, trong đó năm 2013 thu được trên 9,7 tỷ đồng, năm 2014 giảm còn trên 5,4 tỷ đồng. Sáu tháng đầu năm 2015 chỉ thu được trên 650 triệu đồng...

Người đã nộp phí khó được nhận lại tiền?

Theo nhiều chuyên gia, phải có tổng kết để xem việc thu phí được bao nhiêu, hiệu quả như thế nào? Nếu tiếp tục thu thì phải có giải trình để nhân dân thấy thuyết phục và đảm bảo sự đồng thuận trong xã hội.

Trong trường hợp, nếu đề xuất dừng thu phí của Bộ GTVT và Bộ Tài chính được chấp thuận, thì những người đã nộp tiền, những chủ phương tiện gương mẫu, tiên phong liệu có được trả lại số tiền mình đã nộp?

Về câu hỏi này, ông  Lê Hoàng Minh, Chánh Văn phòng Quỹ bảo trì đường bộ Trung ương lý giải, quỹ bảo trì đường bộ đối với xe máy là do địa phương tự thu chi. Do đó,  địa phương phải chủ động xử lý. Nếu cảm thấy vướng mắc thì báo cáo với cấp trên. Tất cả tình huống đều phải có phương án xử lý.

Nhưng nay đề xuất dừng đang trong quá trình xin ý kiến Chính phủ, khi có quyết định cụ thể thì mình mới tiếp tục xử lý. Mọi chính sách không thể sáng nói, chiều giải quyết ngay được, đều phải cần thời gian cụ thể. Vị này nhấn mạnh thêm: Địa phương nào dự kiến dừng thu phí bảo trì đường bộ xe máy thì phải chịu trách nhiệm về con đường do địa phương đó quản lý. Để đảm bảo cho người dân đi lại an toàn, thì ngân sách tỉnh phải bỏ ra để sửa đường.

Cũng với câu hỏi trên, ông Đào Quang Tâm, Phó trưởng Phòng Quản lý đô thị (quận Hoàn Kiếm) cho rằng, rất khó để trả lại người dân tiền đã nộp trong trường hợp này. Bởi số tiền đã thu rồi, đã chi rồi, giờ lấy đâu để trả lại. Giả sử, quỹ địa phương có trả lại về cho phường xã thì phường xã cũng không thể thu lại tiền đã trích để mua hóa đơn, hay trả công đi thu cho các tổ trưởng tổ dân phố, rồi trả lại 100% cho người dân.

Bên cạnh đó, Chủ tịch phường Khương Thượng, quận Đống Đa, Hà Nội lại bày tỏ: tiền đã nộp rồi không thể trả lại. Vì theo Luật Ngân sách, tất cả những gì đã nằm trong hóa đơn buộc phải thu theo kế hoạch chỉ tiêu, thì là thu không hoàn.

Như vậy, có thể thấy, ngay từ đầu việc thu tiền phí của người dân không có đủ cơ chế để đảm bảo công bằng cho người thực hiện và người không thực hiện, thì trong trường hợp dừng phu phí, những người dân thực hiện nghiêm túc quy định khó được hoàn trả số tiền đã nộp, và rồi chính những người gương mẫu thực hiện có khi cũng sẽ là người phải chịu thiệt thòi…/.