Cần làm thương hiệu cho trái cây Việt

Thương hiệu cây trái niềm tự hào quốc gia

Những năm qua, nhiều sản phẩm nông sản đã trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực, nằm trong câu lạc bộ xuất khẩu “tỷ USD” của Việt Nam như cà phê, gạo, hạt điều, chè, hồ tiêu, cao su, trái cây, thủy sản…, chất lượng hàng nông sản của nước ta không thua kém so với các nước nhưng giá trị xuất khẩu lại thấp hơn, đều có nguyên nhân chính là do chưa có thương hiệu.

Một số nước trên thế giới trái cây có thương hiệu đã đem về thương hiệu đất nước và giá trị kinh tế lớn. Như táo Washington gắn liền với nước Mỹ; quả kiwi của New Zealand; dưa lưới Taki là niềm tự hào của người Nhật Bản; người Thái Lan có sầu riêng Monthong; Malaysia có sầu riêng Musang King…

Thương hiệu trái cây mang niềm tự hào quốc gia thì không cần nhiều loại. Như New Zealand, họ chỉ làm thành công cho quả kiwi thì đã có thị trường ở khắp thế giới, giá trị xuất khẩu trên 3 tỉ USD/năm, bằng cả ngành rau quả của VN.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Giám đốc Công ty xuất nhập khẩu Vina T&T, cho hay: Sầu riêng Ri6 VN có chất lượng rất ngon, diện tích và sản lượng lớn, được nhiều doanh nghiệp chọn làm hàng xuất khẩu, có thể cạnh tranh với hàng Thái Lan, Malaysia, nhưng vì không có thương hiệu nên giá sầu riêng Ri6 luôn thấp hơn sầu riêng Monthong khoảng 20%; nếu so với sầu riêng Musang King thì thua kém nhiều lần.

Ngay cả vải thiều Thanh Hà, Việt Nam, sau khi lên kệ trên hệ thống siêu thị Á Châu tại Paris, lô vải thiều Thanh Hà, Việt Nam gắn tem truy xuất nguồn gốc itrace247 nhập khẩu vào Pháp được tiêu thụ nhanh chóng. Điều đáng nói, trái vải thiều có giá lên tới 18 euro/kg, tương đương 485.000 đồng/kg, nhưng nhiều khách hàng vẫn sẵn sàng bỏ ra vài chục đến cả trăm euro đề mua loại trái cây vỏ đỏ, ruột trắng thơm ngọt, mọng nước về thưởng thức. Sau đó đến năm 2019 được quảng bá, giới thiệu tại Nhật Bản

Ông Tạ Đức Minh, Tham tán thương mại VN tại Nhật Bản cho biết, quả vải VN, đặc biệt giống vải thiều, là loại trái cây nổi tiếng được giới thiệu tại Nhật Bản. Nhưng người ăn vải nhiều nhất đa phần là người nước ngoài ở Nhật Bản, đông nhất là Trung Quốc, Ấn Độ, VN… vốn quen thuộc với loại trái cây này. Sau nhiều năm đưa vào các sự kiện để giới thiệu, quà tặng đối tác… quả vải VN dần quen thuộc với người Nhật Bản. Nhưng so sánh giá trị kinh tế, vải VN hoàn toàn lép vế với vải Nhật Bản dù họ không có lợi thế sản xuất.

"Vải Nhật Bản trồng ở tỉnh Miyazaki, diện tích khoảng 10.000 ha. Ngay từ trong nước, họ đã xây dựng thương hiệu đây là loại quả quý, niềm tự hào của đất nước; có thời điểm giá bán mỗi quả vải lên tới 10 USD nhưng vẫn rất nhiều người xếp hàng chờ mua", ông Minh nói.

Bà Lê Thị Kiều Oanh, Giám đốc Công ty Apple LCC, cho biết Nhật Bản cho phép nhập khẩu thanh long VN nhưng thực tế thì chưa thành thương hiệu trái cây để người Việt tự hào. Số lượng thanh long mang thương hiệu VN vào được siêu thị Nhật Bản chỉ chiếm 10%, trong khi 90% còn lại được bán ở các cửa hàng, sạp hàng hướng đến người nước ngoài ở Nhật Bản, đông nhất là người Trung Quốc.

Trái cây đặc trưng địa phương làm “Made in Vietnam”

VN đã có nhiều trái cây vào được thị trường nổi tiếng về độ "khó tính", khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, nhưng lại chưa có thương hiệu quốc gia để gia tăng giá trị, sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Theo ông Nguyễn Đình Tùng, để xây dựng thương hiệu trái cây quốc gia, thúc đẩy xuất khẩu, thu hút khách du lịch, quảng bá được văn hóa cần có nhiều yếu tố, như: giống đặc trưng, gắn liền với thổ nhưỡng, văn hóa VN; chất lượng tốt và đảm bảo an toàn thực phẩm; vùng trồng lớn, sản lượng nhiều; công nghệ bảo quản tốt…

Mỗi loại trái cây chỉ phù hợp khí hậu, thổ nhưỡng ở một địa phương nhất định, nhưng hiện nay nhiều loại trái cây như bưởi, thanh long, vải… được trồng khắp cả nước. Địa phương nào cũng quảng bá sản phẩm của mình ngon nhất thì sẽ loạn thương hiệu. Theo đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần chọn ra những loại sản phẩm gắn liền với văn hóa, lịch sử của địa phương để cấp và quản lý chứng nhận chỉ dẫn địa lý. Phải chọn sản phẩm đặc trưng địa phương để nâng tầm thành thương hiệu quốc gia

Xây dựng thương hiệu quốc gia là công việc Bộ NN-PTNT cần phải tập trung giải pháp, nguồn lực để gia tăng giá trị xuất khẩu chứ không thể tăng trưởng dựa vào sản lượng

Bà Ngô Tường Vy, Tổng giám đốc Công ty Chánh Thu đưa ra quan điểm: Trong số hàng chục loại trái cây đang xuất khẩu hiện nay, hoàn toàn có thể chọn 3 - 5 loại chủ lực để tập trung các giải pháp, nguồn lực, đầu tư đồng bộ từ T.Ư đến địa phương cho đến doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân để làm cho ra sản phẩm mang thương hiệu tự hào của VN.

Ví dụ, dừa xiêm, bưởi da xanh thì không nơi đâu ngon bằng trồng ở tỉnh Bến Tre; vải thiều ngon nhất phải ở tỉnh Bắc Giang, tỉnh Hải Dương; thanh long trắng tại tỉnh Bình Thuận là số một; thanh long đỏ chất lượng hàng đầu ở tỉnh Long An…

Đã đến lúc xuất khẩu trái cây VN không thể chạy theo số lượng mà cần tập trung đầu tư nâng cao chất lượng, đưa thêm yếu tố văn hóa, sáng tạo trong phương thức canh tác… để sản phẩm chứa những câu chuyện hấp dẫn người tiêu dùng.

Ông Tạ Đức Minh dẫn chứng nhóm trái cây nổi tiếng thế giới mà người Nhật Bản tự hào, họ không chạy theo số lượng, thậm chí khống chế sản lượng, diện tích để giữ giá bán hoặc đưa thêm những yếu tố kỹ thuật canh tác đặc biệt để sản phẩm đạt chất lượng hoàn hảo nhất. Như dưa lưới ở Nhật Bản, họ chuẩn hóa từ giống, trồng hữu cơ, trên cây chỉ giữ lại 1 quả để tập trung chăm sóc. Nhiều loại nho cũng vậy, họ giới hạn số chùm quả nhưng cắt tỉa làm sao để số lượng quả đều như nhau. Khi đưa ra thị trường, kích cỡ chùm, độ ngọt mỗi quả đều giống nhau...

Việc xây dựng thương hiệu cũng cần giải pháp cụ thể trong số hóa bao gồm: giải pháp số hóa trong truy xuất nguồn gốc, nhật ký đồng ruộng, và trong quản lý chuỗi giá trị trái cây nói chung, đào tạo trực tuyến với các quy trình thao tác chuẩn (SOPs), đăng ký và bảo hộ thương hiệu trái cây tại thị trường nước ngoài.