Xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn ở các khu công nghiệp

Theo thống kê, cả nước hiện có 369 KCN, tổng diện tích gần 114 nghìn ha, đóng góp lớn vào thành tựu tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Trong giai đoạn 2016 - 2019, các KCN, KKT nộp ngân sách nhà nước hơn 400 nghìn tỉ đồng. Thực trạng hoạt động sản xuất công nghiệp đang đặt ra 2 vấn đề về rác thải, gồm rác thải là tài nguyên và rác thải là thảm họa ô nhiễm, cho thấy sự cần thiết phải xây dựng cơ chế, chính sách quản lý về rác thải, trong đó có rác thải công nghiệp, biến rác thải thành nguồn tài nguyên. Tỉ lệ thu gom rác thải công nghiệp ở Việt Nam chỉ đạt khoảng 31%, do xử lý, quản lý rác kém hiệu quả.

Tại hội thảo, các chuyên gia kinh tế, nhà khoa học đều thống nhất nhận định, giải bài toán về rác thải từ các KCN trong thời gian tới, cần phải thay đổi tư duy, nhận thức, coi chất thải là tài nguyên để xây dựng cơ chế tổng thể, nằm trong phương thức kinh tế tuần hoàn, vì mục tiêu phát triển bền vững mỗi khu công nghiệp. Dưới góc độ nghiên cứu, chỉ áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn được đối với các khu công nghiệp mới thành lập, do tính đồng bộ ngay từ khâu quy hoạch xây dựng và có đủ công năng chuyển đổi sang hoạt động công nghiệp sinh thái.

TSKH Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA đánh giá: “Qua khảo sát, phân tích, nghiên cứu thực tiễn tại KCN Nam Cầu Kiền cho thấy, việc áp dụng kinh tế tuần hoàn trong KCN Việt Nam là hoàn toàn khả thi và chắc chắn sẽ thành công. Ngay từ khi thành lập, KCN Nam Cầu Kiền đã có định hướng toàn diện và đi theo lộ trình thực hiện từng nội dung của kinh tế tuần hoàn. Với bối cảnh hiện nay, tại KCN Nam Cầu Kiền có thể xây dựng mô hình điểm về kinh tế tuần hoàn để nhân rộng ra cả nước”.

KCN Nam Cầu Kiền đã học hỏi mô hình Mạng lưới Ecotown của thành phố Kitakyushu (Nhật Bản) để xây dựng KCN sinh thái của người Việt, hướng đến áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, thu hút đầu tư ngành nghề, lĩnh vực công nghệ cao, ít gây ô nhiễm môi trường.

Theo ông Trần Xuân Việt (VUSTA), Công ty cổ phần Shinec đã quy hoạch, liên kết các nhóm ngành nghề với nhau tạo thành một hệ sinh thái doanh nghiệp cộng sinh. Phương thức vận dụng kinh tế tuần hoàn tại KCN Nam Cầu Kiền là sự cộng sinh đa dạng trong tổng thể mô hình cộng sinh lớn, từ đó tạo ra vòng tròn liên kết hữu cơ bền vững trên 3 trục: Kinh tế - Môi trường - Xã hội, hoạt động dựa trên nội hàm của kinh tế tuần hoàn, với nguyên tắc: “Tái chế - Đa dạng - Sử dụng năng lượng xanh - Nền tảng sinh học”.

Trên nguyên tắc này, các sản phẩm tạo ra dễ dàng được tái sử dụng; Có sự đa dạng và quan hệ tương hỗ giữa các doanh nghiệp, nhà nước và người dân; Sử dụng các nguồn năng lượng sạch như điện mặt trời và tiến tới việc tạo ra nhiều sản phẩm từ nguyên liệu sinh học.

Ở chiều sâu của mô hình này, từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm đầu ra, việc thu hồi và tái sử dụng tái chế chất thải với tỉ lệ cao đã mang lại hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp và toàn bộ KCN, bao gồm chất thải rắn, nước thải, năng lượng. Ngoài ra, một số ngành kinh tế đang được KCN nghiên cứu chuyển đổi gồm khí sinh học, nhựa, thép, tái chế, ngành công nghiệp sản xuất, xây dựng,…

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty CP Shinec (Chủ đầu tư KCN Nam Cầu Kiền) cho biết: KCN Nam Cầu Kiền được xây dựng cách đây 10 năm, đến nay đã tập trung nhiều doanh nghiệp với nhiều ngành nghề khác nhau, sống “cộng sinh” trong KCN; Nhờ đó đã tạo ra các giá trị gia tăng cho các doanh nghiệp, đồng thời góp phần giải quyết bài toán rác thải của KCN. Hiện nay KCN không có rác thải ra, mà tất cả đã trở thành hàng hóa.

Cũng theo ông Phạm Hồng Điệp, hoạt động của KCN đã bám sát tiêu chí của Nghị định 82, nhằm giải bài toán về quy hoạch cây xanh, xã hội, lao động, cảnh quan. Trong giai đoạn từ năm 2018-2020, lãnh đạo KCN đã nghiên cứu các mô hình kinh tế tuần hoàn, đồng thời hợp tác với 1 thành phố của Nhật Bản để hình thành tư duy và cách tiếp cận mô hình về KCN sinh thái. Đồng thời, tuân thủ các tiêu chí về bảo vệ môi trường trong Nghị định 40 của Chính phủ về bảo vệ môi trường…. Nhờ đó, các vấn đề về an toàn lao động, an toàn PCCC, kiểm soát chất thải… đã được triển khai và kiểm soát bằng hệ thống online.

Đánh giá của nhóm thực hiện đề tài, trong nội tại KCN Nam Cầu Kiền đã có định hướng toàn diện và đang trong lộ trình thực hiện từng nội dung của kinh tế tuần hoàn. Và với bối cảnh hiện nay tại KCN Nam Cầu Kiền, hoàn toàn có thể xây dựng mô hình điểm về kinh tế tuần hoàn để nhân rộng ra cả nước.

Tại hội thảo, các chuyên gia cũng đề xuất một số cơ chế đặc thù đối với khu công nghiệp sinh thái do đây sẽ là mô hình khu công nghiệp của tương lai, hướng tới phát triển kinh tế gắn bảo vệ môi trường. Theo đó, đề xuất ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 15 năm; Ưu đãi thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, ưu đãi thuế xuất nhập khẩu.