Hướng biển sau sáp nhập: Mở rộng không gian phát triển cho từng địa phương

21/34 địa phương mới giáp biển sau sáp nhập tỉnh, thành

Theo nghị quyết vừa được thông qua, cả nước được sắp xếp thành 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố. Trong đó có tới 21 tỉnh, thành mới sẽ có địa giới hành chính giáp biển. Điểm đặc biệt là cả 21 tỉnh, thành ven biển này đều sở hữu cảng biển, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế hàng hải, logistics và xuất nhập khẩu. 

Trên dải đất miền Trung, việc sáp nhập TP. Đà Nẵng với tỉnh Quảng Nam là một bước ngoặt chiến lược, mở rộng không gian đô thị lên gần 12.000km2, với dân số hơn 3 triệu người, hai sân bay quốc tế và đường bờ biển dài hàng đầu cả nước. Một "siêu đô thị hướng biển" đang dần hình thành – không chỉ vượt trội về quy mô, mà còn sâu sắc về tầm nhìn và rộng lớn về dư địa phát triển.

Ngoài ra, sau sáp nhập, hai tỉnh không giáp biển nhưng vẫn có cảng biển là Đồng Nai (sáp nhập Đồng Nai và Bình Phước) và Tây Ninh (sáp nhập Tây Ninh và Long An), cho thấy quy hoạch hạ tầng biển không chỉ gắn với yếu tố địa lý, mà còn với chiến lược phát triển kinh tế vùng.

Đáng chú ý, nhiều tỉnh miền núi như: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng - vốn không có đường ra biển - sau sáp nhập sẽ trở thành những địa phương ven biển khi hợp nhất với các tỉnh duyên hải như: Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Bình Thuận. Sự thay đổi này không chỉ mở ra cơ hội phát triển cho các vùng Tây Nguyên mà còn góp phần định hình lại bản đồ kinh tế biển của cả nước.

Trước đó, Nghị quyết số 139/2024/QH15 của Quốc hội về phân vùng sử dụng không gian biển đã đặt nền móng quan trọng cho việc quản lý và quy hoạch biển đảo quốc gia. Theo quy định, vùng đất ven biển được chia làm 4 khu vực: Vùng đất ven biển phía Bắc (từ Quảng Ninh đến Ninh Bình); Vùng đất ven biển Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ (từ Thanh Hóa đến Bình Thuận); Vùng đất ven biển Đông Nam Bộ (Bà Rịa - Vũng Tàu và TP.HCM); Vùng đất ven biển Tây Nam Bộ (từ Tiền Giang đến Kiên Giang, bao gồm các đảo và quần đảo).

Sự điều chỉnh địa giới hành chính theo hướng "mở cửa ra biển" không chỉ mang ý nghĩa tổ chức lại không gian phát triển, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới.

Ông Phan Trung Tuấn - Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) - khẳng định, Việt Nam là một quốc gia biển với bờ biển dài và vùng biển rộng lớn, do đó phát triển theo hướng biển luôn là một chiến lược lớn, xuyên suốt. Ông lý giải, các tuyến giao thông trọng điểm như đường bộ, đường sắt đều đang từng bước kết nối với các vùng có biển, thể hiện rõ định hướng đưa kinh tế - xã hội tiến gần hơn với đại dương.

"Bộ Nội vụ đã cân nhắc yếu tố không gian biển trong các phương án sáp nhập tỉnh, nhằm tạo thêm điều kiện cho các địa phương chưa có biển mở rộng khả năng tiếp cận, phát triển toàn diện và bền vững" - ông Tuấn cho biết.

Phát triển kinh tế biển bền vững từ chiến lược sáp nhập địa giới hành chính

Dưới góc nhìn chuyên gia, KTS. Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, cho rằng, việc sáp nhập tỉnh, thành không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy mà còn mang ý nghĩa chiến lược về phát triển không gian kinh tế, đặc biệt là hướng ra biển.

Theo ông Chính, cảng biển nước sâu chính là điều kiện then chốt để hàng hóa Việt Nam hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Việt Nam có vị trí địa lý đắc địa khi nằm gần tuyến hàng hải quốc tế, sở hữu vùng biển rộng lớn và giàu tiềm năng kinh tế. Đây là "lợi thế vàng" cần được khai thác để phát triển kinh tế biển, tăng cường giao thương, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế quốc gia.

"Việc sáp nhập nhằm tạo điều kiện để các địa phương chưa có biển có thể tiếp cận không gian kinh tế biển, mở rộng tiềm năng phát triển. Không gian này mang ý nghĩa chiến lược không chỉ về kinh tế, mà còn về hội nhập quốc tế, quốc phòng và phát triển lâu dài", ông Chính nói.

Ông cũng nhấn mạnh, việc kết nối các tỉnh nội địa, đặc biệt là khu vực Tây Nguyên, với các địa phương ven biển như Nam Trung Bộ là một tư duy quy hoạch mang tính chiến lược, phù hợp với bối cảnh phát triển tích hợp hiện nay. Nam Trung Bộ sở hữu nhiều cảng biển nước sâu như Cam Ranh, Vân Phong – những cửa ngõ quan trọng cho giao thương quốc tế.

Do đó, liên kết vùng giữa Tây Nguyên và Nam Trung Bộ sẽ hình thành trục kết nối Đông – Tây, gắn miền biển với miền núi, đồng bằng với cao nguyên. Đây không chỉ là kết nối giao thông, mà còn là sự liên thông của dòng chảy kinh tế, văn hóa và lịch sử, mở ra không gian phát triển bền vững, hiệu quả.

Ông Chính dẫn chứng, việc sáp nhập giữa Quảng Ngãi và Kon Tum sẽ tạo ra một đơn vị hành chính mới vừa có biển, vừa có rừng. Cùng với đó, hàng hóa từ Khu kinh tế cửa khẩu Bờ Y (Kon Tum) – trung tâm của tam giác phát triển Việt Nam – Lào – Campuchia – có thể được vận chuyển thuận lợi xuống cảng biển Dung Quất (Quảng Ngãi), mở ra hành lang thông thương hiệu quả.

Ngược lại, Quảng Ngãi sẽ được bổ sung lợi thế về tài nguyên và vị trí chiến lược sát biên giới từ khu vực Tây Nguyên.

Tương tự, sự kết hợp giữa Bình Định – nơi có cảng Quy Nhơn, cửa ngõ giao thương của miền Trung và Tây Nguyên – với Gia Lai – tỉnh có diện tích lớn, tiềm lực mạnh về cao su, cà phê, thủy điện – sẽ tạo ra hiệu ứng cộng hưởng mạnh mẽ cho phát triển vùng.

Đối với khu vực Đông Nam Bộ, ông Chính cho rằng TP.HCM hiện có hướng biển tại khu vực Cần Giờ với đường bờ biển dài hơn 16km. Tuy nhiên, định hướng sáp nhập TP.HCM với Bà Rịa – Vũng Tàu sẽ giúp thành phố sở hữu đường bờ biển dài gấp 5 lần hiện nay, tiếp cận trực tiếp với cụm cảng Cái Mép – Thị Vải – một trong những cảng biển nước sâu lớn nhất cả nước, đồng thời là trung tâm dầu khí quốc gia.

"Việc hợp nhất với Bà Rịa – Vũng Tàu sẽ giúp TP.HCM thực sự trở thành địa phương có lợi thế hàng đầu về phát triển kinh tế biển, từ khai thác dầu khí, du lịch biển đến logistics cảng biển. Đây là bước chuyển từ tầm nhìn chiến lược hướng biển sang thực tế hiện diện biển mạnh mẽ", ông Chính khẳng định.

Ngoài ra, sự hợp nhất với Bình Dương – một địa phương có diện tích lớn, dân số đông và tiềm lực công nghiệp mạnh – cũng sẽ tạo không gian phát triển rộng mở hơn cho TP.HCM, củng cố vai trò đầu tàu kinh tế cả nước.

Việc sáp nhập tỉnh, thành không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy, tăng hiệu quả quản lý, mà còn mở ra một tầm nhìn dài hạn về phát triển không gian bền vững. Đây không chỉ là chiến lược mở rộng không gian phát triển, mà còn là bước đi quan trọng hiện thực hóa khát vọng về một quốc gia biển mạnh - nơi "không phải đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng", mà tạo dựng một hệ sinh thái cân bằng, nơi con người và thiên nhiên cùng phát triển./.