Hiểu căn nguyên "căn bệnh trầm kha" tín dụng đen để tìm biện pháp đẩy lùi

Lý do tín dụng đen vẫn còn “đất sống”

Số liệu của ngân hàng Thế giới (WB), hiện mức độ tiếp cận tín dụng của người dân Việt Nam chỉ khoảng 32%, nhưng tỷ lệ có các khoản vay tại tổ chức tài chính chỉ hơn 18%. Điều này đồng nghĩa với việc cứ 3 người có nhu cầu vay vốn mới chỉ 1 người có thể vay thành công từ các tổ chức tài chính.

Sở dĩ tín dụng đen vẫn còn “đất sống" là do các quy định về đối tượng cho vay của hệ thống ngân hàng còn khắt khe như thủ tục phức tạp, quy trình kéo dài, ưu tiên các khoản vay sản xuất kinh doanh lớn, xuất nhập khẩu hoặc bất động sản...

Những tờ rơi như thế này chính là "cạm bẫy" tín dụng đen. (Ảnh: Báo Tuổi trẻ).

Riêng với các khoản vay tiêu dùng, nguồn vốn từ các ngân hàng hay các gói hỗ trợ từ Chính phủ lại chủ yếu hướng về các đối tượng từ trung lưu trở lên và lại  tập trung vào việc cho vay mua nhà, mua xe ô tô.

Bên cạnh đó, còn xuất phát từ nhiều yếu tố như công tác truyền thông chưa tốt, thói quen tiêu dùng còn lạc hậu, thiếu thông tin và  kiến thức nên nhiều người dân còn xa lạ với tín dụng tiêu dùng, nhất là hoạt động cho vay tiêu dùng từ các công ty tài chính .

Trong khi những cửa hiệu cầm đồ, những biển quảng cáo, tờ rơi giới thiệu cho vay theo ngày lãi suất thấp xuất hiện nhan nhản khắp nơi, thậm chí được dán ngay chân cột điện trước cổng nhà khiến người dân dễ bị “sập bẫy” tín dụng đen thì những cái tên như FE Credit, Home Credit hay HD Saison… vẫn còn xa lạ với người tiêu dùng mặc dù chúng đã xuất hiện trên thị trường hơn 10 năm.

Biện pháp đẩy lùi hiệu quả

Bàn về giải pháp hiệu quả đẩy lùi tín dụng đen, TS. Trần Kim Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ - Ban Kinh tế Trung ương chia sẻ: “Cần phải mở rộng mạng lưới hoạt động của các tổ chức tín dụng ở những địa bàn có mạng lưới ngân hàng chưa tương xứng với nhu cầu của người dân, nhất là những địa bàn đang là điểm nóng về tín dụng đen".

Luật sư Trương Thanh Đức, Công ty luật Basico.

Luật sư Trương Thanh Đức, Công ty luật Basico nhận định, biện pháp giải quyết triệt để căn bệnh trầm kha “tín dụng đen” không phải là các mệnh lệnh hành chính hay sự cấm đoán, mà phải giải quyết bằng bài toán cung – cầu.

Một khi nguồn cung vốn chính thức có thể đáp ứng được nhu cầu của người dân, tự khắc họ sẽ từ bỏ tín dụng đen. Để làm được điều đó, nếu chỉ có các kênh cung cấp hạn chế như ngân hàng sẽ không đủ, mà còn cần sự hỗ trợ từ các công ty tài  chính với các sản phẩm đa dạng, linh hoạt từ cho vay tiền mặt, vay mua xe máy, điện máy gia dụng, chữa bệnh…

“Những người dân có thu nhập trung bình và thấp, đặc biệt ở khu vực nông thôn, là người có nhu cầu vay vốn tiêu dùng ở mức độ cấp thiết nhất, phục vụ các nhu cầu đời sống tối thiểu nhất, lại chính là những người ít có cơ hội tiếp cận các kênh cung cấp vốn chính thức nhất. Chính vì vậy, họ buộc phải tìm đến “tín dụng đen” khi cần tiền đóng học phí, mua sắm phương tiện làm việc…”, luật sư Trương Thanh Đức nói.

Cũng theo luật sư Đức, các công ty tài chính có vai trò quan trọng trong việc giải quyết bài toán tín dụng đen nhưng do vướng nhiều quy định khắt khe nhằm đảm bảo sự an toàn của hệ thống tài chính như hạn chế thành lập mới, mở chi nhánh, huy động nguồn vốn, hạn chế khoản tiền cho vay tối đa là 100 triệu đồng… nên trong nhiều năm qua các công ty này luôn bị đánh giá là phát triển dưới mức tiềm năng.

Luật sư Đức cho rằng, cơ quan Nhà nước cần đánh giá đúng và khách quan hơn vai trò của các công ty tài chính, không nên chỉ coi đây là hoạt động tài chính, kinh doanh tiền tệ thông thường, mà nên xem xét cả khía cạnh trách nhiệm xã hội. Hoạt động cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính cũng cần có những quy định độc lập với hoạt động cho vay của ngân hàng. Ngoài ra, cần sự nới lỏng linh hoạt để các công ty tài  chính có thể phát huy hết năng lực cũng như vai trò của mình.

Để các công ty tài chính phát triển hơn, đòi hỏi sự nỗ lực thay đổi, tinh giản bộ máy, giảm chi phí đầu vào để giảm lãi suất cho vay, tăng cường tính minh bạch đối với khách hàng, chú trọng hơn đến khu vực nông thôn và các khách hàng không có căn cứ tài chính…

Đồng quan điểm với luật sư Đức, nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, để tín dụng tiêu dùng phát triển bền vững cần nhận được sự quan tâm và tạo điều kiện với hành lang pháp lý thông thoáng. Ngân hàng Nhà nước cũng nên nghiên cứu kỹ để có một hạn mức tín dụng đủ rộng cho các công ty tài chính phát triển và cạnh tranh lành mạnh.

Đại diện các công ty tài chính, những tổ chức đang dẫn đầu về tín dụng tiêu dùng hiện nay chia sẻ, đẩy mạnh công nghệ tự động hóa quy trình, sáng tạo các sản phẩm mới chính là mấu chốt để tạo sự khác biệt nhằm ngăn chặn tín dụng đen.