Đòi lại tài sản cho vay có bị áp dụng thời hiệu khởi kiện?

Phận đời truân chuyên

Chị Đỗ Thị Tân (45 tuổi, quê Lạng Sơn) than vãn rằng không ngờ vào lúc cuộc đời mình tóc đã phai màu, tiếp xúc với đủ hạng người, nếm trải đủ đắng cay mà bản thân chị vẫn bị lừa cho tay trắng. Cay đắng hơn khi kẻ lọc lừa tráo trở đó lại chính là người đàn ông mà chị từng yêu thương, tin tưởng, từng xác định sẽ trao thân gửi phận. Chị Tân thú nhận mình xinh đẹp, sắc sảo vậy nhưng lại “mắc bệnh” giống như một nữ thi sĩ đã nói: “Bé thì dại của/ Lớn lên dại tình”. Cách đây hai chục năm, vào lứa tuổi đẹp nhất của cuộc đời, chị yêu một chàng trai người Trung Quốc, là bạn hàng của gia đình mình. Do đã nhiều lần sang thăm nhà người yêu ở bên kia biên giới, rồi cùng anh ta đi thăm thú, du lịch bên nước bạn nên chị hoàn toàn chủ quan, mất cảnh giá để đến nỗi bị hắn thua bạc, bán vào một động mại dâm nằm sâu trong nội địa.

Ảnh minh họa

Gần chục năm tủi nhục, ê chề nơi đất bạn, cuối cùng chị Tân trốn được về Việt Nam. Nỗi thất vọng về đàn ông khiến chị thề rằng cả đời này sẽ ở vậy, không lấy chồng nữa. Cho đến khoảng đầu năm 2003, chị quen anh Vũ Văn Thanh (SN 1970, quê Bắc Ninh) một người đàn ông kém chị 3 tuổi ra Lạng Sơn làm thuê. Thấy anh Thanh khỏe mạnh, khéo nói, lại chịu thương chịu khó nên trái tim thiếu phụ cô đơn lại cháy lên niềm khát khao một bờ vai, một mái ấm. Qua tâm sự, chị được biết nhà anh Thanh trước kia cũng khá giả, có cửa hiệu kinh doanh nhưng từ ngày người vợ mắc bệnh suy thận, gia sản đã đội nón ra đi hết. Bản thân anh phải ra cửa khẩu làm thuê để có tiền cho vợ chạy thận, dẫu biết vợ chẳng sống được bao lâu nữa nhưng còn nước thì còn tát.

Thương người đàn ông chung tình, chị Tân đã nhận anh Thanh làm nhân viên cho cửa hàng của mình, công việc nhàn hạ sang trọng hơn, trả lương tháng đàng hoàng. Nhờ vậy, người đàn ông này không còn nỗi lo phải dãi dầu mưa nắng, công việc làm thuê thu nhập bấp bênh. Không lâu sau, người đàn ông này chính thức cặp kè với cô chủ. Nghe theo lời ngọt ngào của anh Thanh, chị Tân đồng ý cho người tình vay tiền để mở một siêu thị chăn đệm, ga gối tại nhà. “Kinh tế gia đình anh ổn định rồi thì anh mới có thể yên tâm ở bên em”, anh ta nói vậy. Từ đó, anh Thanh thành ông chủ và nghiễm nhiên có hai tổ ấm để đi về.

Theo lời anh Thanh thì chắc vợ anh chẳng còn được bao lâu nữa, sau này, Tân sẽ là người nâng khăn sửa túi cho anh. Nhưng rồi khi vợ Thanh qua đời, vẫn không thấy anh ta đả động gì đến chuyện cưới xin. Khi chị gợi ý thì anh ta bảo, cố gắng đợi đoạn tang vợ cũ rồi mới tính chuyện đi bước nữa, cho trọn nghĩa vẹn tình. Vả lại, chẳng phải chúng ta vẫn đang sống với nhau êm đềm, hạnh phúc đó sao? Rồi người tình lại ngon ngọt bảo chị cho vay tiền để xây nhà cửa, nâng cấp thêm cửa hàng, chị lại mềm lòng đồng ý. Tính đến thời điểm cuối năm 2006, số tiền chị cho anh ta vay lên tới gần 3 tỷ đồng.

Một ngày, giấc mơ hạnh phúc, lòng tin yêu của chị vỡ tan tành khi chị bất ngờ về Bắc Ninh một mình để điều tra, mới hay tin Thanh đã có vợ mới. Đó chính là cô gái được thuê làm quản lý cho siêu thị chăn đệm được chị Tân cho vay tiền để đầu tư. Quá thất vọng, chị quay ra đòi số tiền gần 3 tỷ đồng Thanh đã vay rồi dứt khoát đường ai nấy đi. Nhưng anh ta lại khất lần, lại ngọt nhạt thanh minh việc anh ta cưới cô gái kia là vì mẹ già, chứ anh không hề yêu nên không có hôn thú gì. “Mẹ anh đã gần đất xa trời, bà cụ nợ tình nợ nghĩa với người ta nên anh phải trả. Chỉ gá nghĩa vậy thôi, chứ anh thề là chẳng hề đụng đến cô ta”. Nghe người tình thề thốt, chị Tân lại mềm lòng tin ngay, lại xác định cũng chỉ vài năm nữa, khi bà cụ qua đời thì hai người mới chính thức trăm năm hạnh phúc.

Đến ngày bà cụ qua đời, Thanh có con với người vợ mới thì chị Tân mới bừng tỉnh trong bẽ bàng sau gần chục năm mù quáng cung phụng, hy sinh cho gã người tình “đào mỏ”. Giờ mối quan tâm duy nhất của chị là phải đòi được món nợ gần 3 tỷ đồng đã dại dột cho vay. Cũng may, chị vẫn còn giữ được toàn bộ sổ sách, giấy vay vợ do anh ta ký nhận. Chị đã dùng mọi kế sách, từ ngọt nhạt van xin đến dọa sẽ kiện ra tòa nhờ pháp luật giải quyết nhưng anh Thanh vẫn phớt lờ, không trả một xu. Khi chị đòi rát quá, thì người tình “chơi bài ngửa” là sẽ không trả, bảo chị “bắc thang lên hỏi ông trời” vì mọi thời hiệu khởi kiện đã hết.

Anh Thanh dẫn chứng rằng Bộ luật Tố tụng Dân sự quy định: Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Toà án giải quyết vụ án dân sự là hai năm, kể từ ngày quyền lợi bị xâm phạm; thời hiệu yêu cầu để Toà án giải quyết việc dân sự là một năm, kể từ ngày phát sinh quyền yêu cầu. Nhưng chị Tân lại được biết, bên cạnh đó còn có các trường hợp pháp luật quy định không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Chị băn khoăn không biết vụ kiện đòi nợ có thuộc trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện hay không và nhờ chuyên mục Tình huống pháp luật tư vấn cho hướng giải quyết.

Tình hết, liệu có đòi lại được tiền?

Luật gia Nguyễn Tường Quân (Hội luật gia Việt Nam) phân tích: Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 và Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, các hợp đồng cho vay tài sản nói chung, cho vay tiền nói riêng, nếu quá thời hiệu khởi kiện sẽ có nguy cơ mất quyền đòi nợ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thời hiệu khởi kiện được phép kéo dài hơn. Đó là một số quãng thời gian xảy ra sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan. Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng quy định, thời hiệu khởi kiện được tính lại từ đầu, nếu bên có nghĩa vụ đã thực hiện xong một phần hay đã thừa nhận một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện hoặc các bên đã tự hoà giải với nhau.

Điều 155 về “Không áp dụng thời hiệu khởi kiện”, Bộ luật Dân sự năm 2015 chỉ quy định về việc không áp dụng thời hiệu khởi kiện về “yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu” và đã bỏ đi trường hợp “đòi lại tài sản do người khác quản lý, chiếm hữu” được quy định tại Điều 159, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2011). Vì vậy, nếu theo đúng các quy định trên, thì thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp đòi lại tiền cho vay nói riêng và tài sản cho vay nói chung sẽ là 3 năm. Nếu sau 3 năm mà bạn không khởi kiện đòi tiền thì bạn sẽ mất quyền đòi nợ. Tuy nhiên, thời hạn này thay vì tính từ khi xảy ra tranh chấp như trước, thì sẽ được tính “từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm” theo quy định tại Điều 429, Bộ luật Dân sự năm 2015.