Đại dịch Covid-19 đã khiến nhu cầu tiêu thụ điện giảm

Cùng với đó, nhu cầu tiêu thụ điện có sự chênh lệch rất lớn giữa các giờ trong ngày (chênh lệch giữa buổi trưa và tối có thể lên tới khoảng 6000 - 8000 MW), giữa ngày làm việc và ngày nghỉ (ở mức khoảng 4000 - 6000 MW).

Trong giai đoạn hiện nay, tỷ trọng nguồn năng lượng tái tạo cung cấp cho hệ thống chiếm mức cao (xấp xỉ 23.5%) đã góp phần đảm bảo nguồn cung, nhưng do khả năng phát điện phụ thuộc hoàn toàn vào năng lượng sơ cấp tức thời, thay đổi thường xuyên khó dự báo nên việc đảm bảo cung cầu vẫn phụ thuộc nhiều vào các nguồn truyền thống.

Tuy nhiên, do đặc điểm công nghệ, các nguồn điện truyền thống (than, khí) thường vận hành không linh hoạt (tốc độ tăng/giảm công suất thấp, dải điều chỉnh nhỏ chỉ đạt khoảng 20-30% công suất đặt tổ máy, thời gian khởi động kéo dài…);

Các nguồn nguồn thủy điện tuy vận hành linh hoạt hơn nhưng hiện chỉ chiếm khoảng 20% công suất hệ thống. Đáng lưu ý là vào các cao điểm chiều tối hàng ngày, việc cung cấp điện hoàn toàn phụ thuộc vào các nguồn truyền thống do lúc này toàn bộ các nguồn cung từ điện mặt trời (khoảng 12.000-13.000 MW) đã không còn khả năng vận hành phát điện.

Bên cạnh đó, nhiều thời điểm các nguồn điện phát ở khu vực miền Trung/Nam không thể phát được tối đa do các ràng buộc lưới điện truyền tải 110/220kV và cả liên kết 500kV từ miền Trung ra miền Bắc.

Chính vì vậy, việc huy động các nguồn điện hàng ngày cần được tính toán hợp lý, cơ cấu nguồn phải đảm bảo có dự phòng để đáp ứng không những các thay đổi của phụ tải tiêu thụ điện mà còn với các thay đổi bất thường của chính các nguồn năng lượng tái tạo với mức độ thay đổi hàng nghìn MW trong vài giây.

Với những lý do nêu trên, việc tiết giảm khả năng phát các nguồn năng lượng tái tạo trong thời gian qua cũng như hiện nay là bắt buộc phải thực hiện để đảm bảo an toàn cung cấp điện.

Để khai thác tối đa có thể loại hình nguồn này, Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia đã triển khai/ đề xuất triển khai các giải pháp sau:

Phối hợp với các tổ chức trong nước cũng như quốc tế (tư vấn EGI, GE…) nghiên cứu, đánh giá mức độ hấp thụ năng lượng tái tạo theo điều kiện thực tế ở Việt Nam.

Kết quả cho thấy trong thời gian rất ngắn hạn, khả năng hấp thụ của hệ thống điện quốc gia có thể lên đến 55% (dịp tết Nguyên Đán 2021);

Tuy nhiên trong vận hành lâu dài, với việc tuân thủ đúng và đủ các ràng buộc như Quy trình vận hành liên hồ chứa do Thủ tướng Chính phủ ban hành, các hợp đồng mua bán điện hiện hữu đang có hiệu lực, các yêu cầu kỹ thuật tiêu chuẩn của vận hành lưới điện… thì tỷ trọng này sẽ thấp hơn khá nhiều.

Giám sát và nâng cao chất lượng dự báo nguồn năng lượng tái tạo: Tổ chức nhân lực giám sát, đánh giá và phản hồi 24/24h các dữ liệu dự báo công suất phát được cung cấp từ các đơn vị dự báo chuyên nghiệp và uy tín trên thế giới như Solcast, Accuweather, Solargis.

Trong thời gian tới, sẽ tiếp tục đa dạng hóa nguồn dự báo trong đó có việc triển khai hệ thống tự dự báo do Điều độ Quốc gia thực hiện.

Đề xuất/ phối hợp dịch chuyển giờ cao điểm các nguồn thủy điện nhỏ: Hiện đã tăng khả năng hấp thụ nguồn năng lượng tái tạo khu vực miền Trung, miền Nam lên thêm khoảng hơn 1000MW do dịch giờ phát các nguồn thủy điện nhỏ từ 9h30 - 11h30 sang 6h00 - 8h00.

Lập lịch vận hành tối ưu biểu đồ phát các nguồn truyền thống (than, khí, thủy điện) trong đó có việc thực hiện ngừng linh hoạt, kịp thời các nguồn nhiệt điện chạy khí; Chấp nhận huy động các nguồn chạy dầu vào cao điểm chiều đáp ứng nhu cầu phụ tải, mặc dù sẽ có thể dẫn đến tăng thêm chi phí hệ thống.

Thay đổi linh hoạt kết dây trên hệ thống nhằm tối đa khả năng hấp thụ năng lượng tái tạo.

Đôn đốc các nguồn nhiệt điện có giải pháp giảm giá trị công suất ổn định thấp nhất.

Tính toán đề xuất các công trình lưới điện cần đẩy nhanh tiến độ để tăng khả năng giải tỏa công suất các nguồn năng lượng tái tạo.

Tích cực tham gia vào các đề án nghiên cứu hệ thống pin tích trữ năng lượng để chuyển dịch nguồn cung cũng như đảm bảo dự phòng ổn định hệ thống.

Mặc dầu việc tiết giảm đã được cải thiện, tuy nhiên đã và vẫn phải thực hiện. Đặc biệt trong dịp tết Nguyên Đán 2021 (là thời kỳ nhu cầu sử dụng điện giảm thấp nhất trong năm), có những thời điểm phải tiết giảm đến xấp xỉ 8.000 MW nguồn điện mặt trời, điện gió, (trong đó có khoảng gần 3.500 MW điện mặt trời mái nhà).

Trong thời gian tới, hiện tượng thừa nguồn, quá tải lưới điện gây tiết giảm năng lượng tái tạo được nhận diện sẽ tiếp tục xuất hiện, như giai đoạn tháng 7 - 9 (miền Bắc bước vào thời kỳ lũ chính vụ của các hồ thủy điện), sản lượng điện tiết giảm dự kiến khoảng 180 triệu kWh/tháng, giai đoạn tháng 10 - 12 (các nguồn điện gió vào vận hành đủ theo quy hoạch, đồng thời đang trong giai đoạn mùa lũ miền Trung - Nam), lượng tiết giảm có khả năng lên đến 350 - 400 triệu kWh/tháng.

Công tác vận hành hệ thống nói chung và đặc biệt là trong những tình huống khẩn cấp như thừa nguồn, quá tải lưới yêu cầu tính chính xác, kỷ luật và tuân thủ quy định điều độ ở mức cao nhất, nếu không sẽ gây ra những hậu quả rất nghiêm trọng trên quy mô lớn.

Do đó, Điều độ Quốc gia mong muốn nhận được sự thấu hiểu và chia sẻ từ các nhà đầu tư năng lượng tái tạo, nhằm cùng chung tay duy trì hệ thống điện vận hành an toàn và ổn định.