Có hay không dấu hiệu lẩn tránh thương mại?

Xuất khẩu đi Hoa Kỳ tăng mạnh đi kèm với nhập khẩu từ Trung Quốc

Một số thị trường chính khác tăng rất thấp và thậm chí giảm như EU, Trung Quốc, Hongkong, UAE. Trong các thị trường nhập khẩu, Trung Quốc và Hoa kỳ có mức tăng mạnh nhất 9 tháng năm 2019, tương ứng tăng 17,4% và tăng 18,6%, tiếp theo là Đài Loan và EU.

Xuất khẩu đi Hoa Kỳ tăng mạnh đi kèm với nhập khẩu từ Trung Quốc. Trong khi xuất khẩu đi Trung Quốc giảm có thể được cho là ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. Ảnh hưởng này dựa trên các suy luận như hàng hóa Trung Quốc không vào được thị trường Mỹ sẽ tìm cách thâm nhập sang các thị trường khác, trong đó có Việt Nam.

Thứ nữa có thể do hàng Việt Nam tận dụng lợi thế thuế thấp để tăng thâm nhập vào thị trường Mỹ. Ngoài ra, hàng Trung Quốc không xuất được sang Mỹ ở lại thị trường nội địa gây khó khăn cho hàng xuất khẩu của Việt nam.

Việt Nam tăng nhập khẩu nguyên vật liệu và linh kiện máy móc từ Trung Quốc để sản xuất hàng hóa, thành phẩm sau đó xuất sang Hoa Kỳ. Thêm một lý do nữa là hàng hóa Trung Quốc qua Việt Nam lẩn tránh thuế tiến vào thị trường Hoa Kỳ.

Nguyên nhân thứ 5, thực tế đã được phát hiện trong một số trường hợp nhưng rất khó có thể phân tích dựa trên các dữ liệu thống kê xuất nhập khẩu được công khai.

Một ví dụ là lô nhôm nhập khẩu từ Trung Quốc có dấu hiệu gian lận thương mại với giá trị lên tới 4,3 tỷ USD. Trong khi số liệu của tổng cục hải quan cho thấy tổng giá trị nhập khẩu kim loại thường khác và sản phẩm từ kim loại thường khác mới đạt 1,95 tỷ USD trong 9 tháng năm 2019, tăng 36% so với cùng kỳ năm trước chưa phải mức quá đột biến.

Gỗ, điện tử là điểm sáng

Nhìn chung, xuất khẩu tăng 11,2% trong quý III/2019, từ đó kéo tăng trưởng 9 tháng lên 8,4%. Ngược lại tăng trưởng nhập khẩu giảm nhẹ trong quý III, kéo tăng trưởng 9 tháng 2019 về bằng với xuất khẩu ở mức 8,4%. Xuất siêu quý III đạt 5,44 tỷ USD, tăng mạnh so với 6 tháng đầu năm là 1,71 tỷ USD.

Giá trị xuất khẩu hàng hóa 9T2019 đạt 194,6 tỷ USD, nhập khẩu là 187,5 tỷ USD. Thặng dư thương mại ở mức cao kỷ lục 7,15 tỷ USD. Xuất khẩu của nhóm doanh nghiệp trong nước tiếp tục là động lực thúc đẩy tăng trưởng. Nhóm này đạt mức tăng 16,8% trong 9 tháng 2019, tăng mạnh so với mức 12% trong 6 tháng 2019.

Trong khi đó tăng trưởng của khối FDI vẫn khá yếu ở mức 5,7%. Tỷ trọng xuất khẩu của nhóm trong nước tăng lên 31,5% trong 9 tháng 2019 so với mức 29,5% trong năm 2018. Chiều nhập khẩu cũng thể hiện xu hướng tương tự. Nhóm doanh nghiệp trong nước đạt tăng trưởng 14% so với mức tăng 6,2% của nhóm FDI. Nhóm doanh nghiệp trong nước vẫn nhập siêu 17,4 tỷ USD trong khi nhóm FDI xuất siêu 24,6 tỷ USD.

Gỗ và sản phẩm gỗ tiếp tục là điểm sáng của xuất khẩu Việt Nam năm nay, là mặt hàng xếp thứ 6 với giá trị xuất khẩu 7,52 tỷ USD và có tốc độ tăng trưởng 17,9% cao nhất trong top 10 mặt hàng xuất khẩu. Trong khi đó, nhập khẩu gỗ đạt giá trị 1,87 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ, xuất siêu đạt 5,6 tỷ USD.

Hoa Kỳ vẫn là thị trường xuất khẩu gỗ lớn nhất, với giá trị 3,65 tỷ USD, chiếm tới 50% tổng giá trị xuất khẩu 9 tháng, tăng 34% so với cùng kỳ.

Nguồn nguyên liệu gỗ trong nước mới đáp ứng khoảng 75% nhu cầu sản xuất nên nhập khẩu gỗ của Việt nam vẫn lớn và liên tục tăng dần trong các năm gần đây. Trước năm 2016, ASEAN (chủ yếu là Lào và Campuchia) cung cấp hơn 50% nhu cầu nhập khẩu. Tuy nhiên nhóm này giảm dần và Việt Nam đã đa dạng hóa nguồn nhập khẩu, tăng dần ở Trung Quốc, Hoa Kỳ, EU với tỷ trọng đạt 31%, 19%, 11.4% và đặc biệt nhập khẩu từ Châu Phi tăng mạnh trong năm 2019 chiếm 4.5% nhưng chủ yếu để phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa.

Ngoại trừ gỗ, các mặt hàng nông sản nhìn chung vẫn còn nhiều khó khăn. 7 mặt hàng tiếp tục tăng trưởng âm so với cùng kỳ năm trước. Cà phê giảm mạnh 20,9% chỉ đạt giá trị 2,15 tỷ USD trong 9 tháng 2019. Hạt điều, gạo và gạt tiêu đều có tăng trưởng về sản lượng xuất khẩu nhưng giá giảm mạnh, tương ứng giảm 21,8%, giảm 13,4% và giảm 22,7% khiến giá trị xuất khẩu tiếp tục giảm. Ngược lại, giá xuất khẩu Sắn tăng nhẹ 1,8% nhưng lượng vẫn giảm 5,1% khiến giá trị xuất khẩu giảm nhẹ 3,5%.

Cao su và chè đạt tăng trưởng tương ứng tăng 6,5% và tăng 9,4%. Hàng Rau quả cũng giảm mạnh hơn 20% trong quý III kéo giảm tăng trưởng 9 tháng 2019 xuống 5,1% đạt 2,82 tỷ USD.

Xuất khẩu sản phẩm điện tử phục hồi tích cực nhờ Samsung và doanh nghiệp trong nước. Các sản phẩm điện thoại, máy vi tính, và máy móc thiết bị chiếm 3 vị trí trong Top 4 mặt hàng xuất khẩu lớn nhất. Nhóm này phục hồi là một nguyên nhân quan trọng giúp xuất khẩu tăng trong quý. Xuất khẩu các mặt hàng này đạt tăng trưởng lần lượt 8,7%, 25,7% và 12,7% trong quý III/2019. Đạt giá trị tương ứng 38,8 tỷ, 25,6 tỷ và 13 tỷ USD sau 9 tháng.

Đáng chú ý, mặc dù các mặt hàng Điện tử vốn là lãnh địa và sản phẩm xuất khẩu chủ lực của nhóm FDI, nhóm doanh nghiệp nội đang thể hiện bước tiến ấn tượng.

Samsung chính thức ra mắt sản phẩm Galaxy Note 10 trong tháng 8, với lượng đơn đặt hàng trước cao gấp đôi Note 9 ra 1 năm trước đó. Nhờ sự thành công của Note 10, xuất khẩu Điện thoại dần phục hồi với giá trị đạt 15,3 tỷ USD trong quý III, lũy kế 9 tháng đạt 38,8 tỷ USD, chiếm 20% kim ngạch xuất khẩu.

Tuy vậy, doanh thu của cả Samsung và Samsung Việt Nam đã giảm 3 quý liên tiếp tính tới quý III/2018 do những khó khăn trên toàn cầu. Trong các thị trường xuất khẩu, bên cạnh Hoa Kỳ và Ấn Độ tiếp tục tăng trưởng mạnh từ đầu năm, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng bật tăng mạnh. Trong khi 2 thị trường lớn nhất về xuất khẩu điện thoại là Trung Quốc và EU vẫn chưa có dấu hiệu hồi phục.