Bảo hiểm mua thì dễ, nhưng đòi rất khó

Hiện nay, các sản phẩm bảo hiểm dành cho doanh nghiệp có nhiều khởi sắc theo đà hồi phục của nền kinh tế. Đây là lựa chọn có tầm nhìn xa của doanh nghiệp, giúp giảm thiểu hiệu quả thiệt hại có thể xảy ra đối với các tài sản có giá trị lớn như hàng hóa, nhà xưởng, máy móc, thiết bị, xe máy chuyên dụng, tàu cá,... trong quá trình sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh đó, tình trạng nhiều doanh nghiệp phàn nàn về dịch vụ bảo hiểm cũng có xu hướng tăng cao, đặt biệt là việc khó đòi quyền lợi. Thực tế, có không ít vụ việc đôi bên phải đưa nhau ra tòa phân xử.

Còn nhớ, vụ tranh chấp hợp đồng bảo hiểm cháy nổ bắt buộc và bảo hiểm mọi rủi ro tài sản giữa Công ty Paldo Vina và Công ty TNHH Bảo hiểm Liberty: Vụ hỏa hoạn xảy ra đêm ngày 27/8/2017 đã thiêu rụi toàn bộ nhà xưởng của Paldo Vina tại Cụm công nghiệp Đồng Lạng. Tuy nhiên, phía Liberty cho rằng: “Chúng tôi đã thu thập được những sự kiện để có thể kết luận một cách hợp lý rằng hệ thống phòng cháy chữa cháy của quý Công ty (Paldo Vina - PV) đã không hoạt động vào thời điểm vụ cháy xảy ra tại Nhà máy” để loại trừ trách nhiệm bồi thường.

Một vụ việc khác, ngày 31/12/2016, Công ty cổ phần thép Việt Mỹ và Công ty bảo hiểm PJICO Đà Nẵng ký hợp đồng bảo hiểm lô hàng 1.799 tấn thép. Sau đó, PJICO Đà Nẵng cấp đơn bảo hiểm hàng hóa vận chuyển đường biển trong lãnh thổ Việt Nam cho lô hàng trên bằng tàu Quang Trung 05 - BLC. Ngày 21/10/2017, trên đường đi, tàu Quang Trung và tàu New Port Cypress va chạm tại khu vực sông Nhà Bè luồng Sài Gòn - Vũng Tàu, làm toàn bộ lô hàng và tàu bị chìm. Công ty thép Việt Mỹ đã gửi hồ sơ yêu cầu PJICO Đà Nẵng bồi thường bảo hiểm. Tuy nhiên, PJICO Đà Nẵng từ chối bồi thường bảo hiểm với lý do tàu Quang Trung với định biên không đầy đủ là không đủ khả năng lưu hành, không đảm bảo an toàn giao thông để loại trừ bảo hiểm.

Ngày 1/10/2013, Công ty Thanh Thúy và Công ty Bảo hiểm PJICO Sài Gòn ký hợp đồng bảo hiểm cháy nổ bắt buộc đối với lô hàng của công ty. Rạng sáng 23/10/2013, Công ty Thanh Thúy bị cháy, nguyên nhân cháy được xác định là do sự cố điện. Phía công ty Bảo hiểm chỉ chấp nhận bồi thường 377,8 triệu đồng nhưng Công ty Thanh Thúy cho rằng tổng giá trị hàng hóa bị thiệt hại ước tính hơn 17 tỷ đồng. Vì vậy, Công ty Thanh Thúy đã mời giám định lại và tiến hành khởi kiện yêu cầu bồi thường 9,27 tỷ đồng. Bản án sơ thẩm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. Phía công ty bảo hiểm không đồng ý nên đã kháng cáo...  Vụ án đến nay diễn ra đã nhiều năm nhưng chưa có hồi kết.

Gần đây, trường hợp tranh chấp giữa Tổng Công ty Bảo hiểm BIDV (BIC) với một khách hàng là doanh nghiệp ở Hà Tĩnh, sau khi các bên không thống nhất được mức bồi thường bảo hiểm cũng khiến nhiều người xôn xao.

Mới đây nhất, một vụ việc liên quan đến một khách hàng sau khi phẫu thuật ở một bệnh viện "Đông y" đã được công ty TNHH Manulife Việt Nam từ chối hỗ trợ nằm viện phí với lý do, công ty này chỉ hỗ trợ viện phí cho khách hàng nằm viện "Tây y". Khách hàng cho rằng Manulife Việt Nam đã thiếu trách nhiệm trong khâu giải quyết nên đã hủy cùng lúc 3 hợp đồng trị giá 1,3 tỷ đồng trong uất ức.

Để lý giải về tình trạng này, chúng tôi đã liên hệ với luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm – Người có tiếng là “mát tay” trong lĩnh vực đòi quyền lợi bảo hiểm cho thân chủ trong các vụ tranh chấp bảo hiểm.

Luật sư Tú cho biết, các vụ tranh chấp bảo hiểm về tài sản, hàng hóa của doanh nghiệp thường diễn ra “ngầm” do tính bí mật kinh doanh của doanh nghiệp. Nội dung tranh chấp thường xoay quanh vấn đề nghĩa vụ thanh toán phí bảo hiểm, hiệu lực và phạm vi của hợp đồng bảo hiểm, điều kiện loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, mức độ tổn thất.

Cũng theo ông Tú, nguyên nhân tranh chấp là do lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm khá phức tạp, có nhiều luật điều chỉnh như Luật kinh doanh bảo hiểm và hàng chục văn bản dưới luật, Bộ luật dân sự, Luật thương mại và các luật chuyên ngành khác như Luật hàng hải, các văn bản hướng dẫn đi kèm... Ngôn ngữ hợp đồng và quy tắc bảo hiểm đôi khi “máy móc”, dùng thuật ngữ chuyên ngành sao chép từ nước ngoài, cho nên khi ký hợp đồng bảo hiểm, đa phần doanh nghiệp không hiểu hết về nội dung hợp đồng, pháp luật về bảo hiểm.

Trong khi đó, khi tiếp thị sản phẩm, bên bán thường tập trung vào các quyền lợi, ưu đãi để thu hút người mua, không giải thích rõ ràng về phạm vi bảo hiểm, điều kiện hưởng bảo hiểm, hướng dẫn khách hàng cách kê khai đúng, đủ và tránh các lỗi dẫn đến hợp đồng vô hiệu, giải thích về các trường hợp loại trừ trách nhiệm của bên bảo hiểm...

 Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm

Bên cạnh đó, hợp đồng bảo hiểm thường là hợp đồng mẫu do bên bảo hiểm soạn, mặc dù có đăng ký tại Bộ Công thương và Bộ Tài chính, đăng ký hợp đồng mẫu lên Sở Công thương nhưng bên bảo hiểm có xu hướng “cài cắm” nhiều nội dung bất lợi cho khách hàng, đặc biệt là điều khoản loại trừ trách nhiệm bồi thường. Chưa kể đến, có tình trạng hợp đồng mẫu một kiểu, hợp đồng ký với khách hàng một kiểu mà khách hàng không thể kiểm soát.

Ngoài ra, trong Hợp đồng bảo hiểm luôn có mẫu câu: “Nếu không hòa giải được, các bên sẽ mang ra tòa án để giải quyết tranh chấp.” Cơ chế giải quyết tranh chấp như vậy khiến vụ án kéo dài hàng năm trời vì theo quy trình tố tụng tại tòa. Khi khách hàng đặt bút xác nhận nội dung này đồng nghĩa với việc “nắm chắc” một nửa thất bại bởi, với nhà buôn thời gian là vàng, trong lúc doanh nghiệp đang cần tái tạo sản xuất nguồn lực, không khác gì “đau bụng chờ sáng trăng”, lẽ ra những trường hợp này nên chọn cơ chế giải quyết là trọng tài thương mại, thời gian sẽ được rút ngắn với thủ tục đơn giản.

Ở một góc độ khác Luật sư Trương Anh Tú cho rằng: “Do tính phức tạp, khi xảy ra sự cố bảo hiểm, doanh nghiệp sẽ bị rối bời, không biết bắt đầu từ đâu để giải quyết, dẫn đến sai sót, không đáp ứng quy trình giải quyết bồi thường theo quy định. Ví dụ: Không có động tác kịp thời như lập biên bản hiện trường, vi bằng làm bằng chứng về sự kiện bảo hiểm; Hệ thống nhà xưởng, thiết bị không được thống kê đầy đủ dẫn đến khó chứng minh thiệt hại.”

Vì vậy, luật sư Tú khuyến khích các doanh nghiệp nên tìm hiểu kỹ khung pháp lý và nội dung giao dịch trước khi đặt bút ký các hợp đồng bảo hiểm để đảm bảo quyền lợi cho mình. Trong quá trình giao kết hợp đồng, doanh nghiệp nên yêu cầu được giải thích quyền và nghĩa vụ của người được bảo hiểm, điều kiện bảo hiểm, phạm vi bảo hiểm, và có quyền đàm phán hợp đồng. Nếu xảy ra sự cố, doanh nghiệp cần rà soát toàn bộ hồ sơ bảo hiểm, nhanh chóng phối kết hợp với đơn vị bảo hiểm để xử lý đúng quy trình, trường hợp cần thiết có thể tham vấn ý kiến chuyên gia.