Phân biệt lễ Vu Lan báo hiếu và lễ cúng cô hồn

Ngày rằm tháng 7 âm lịch hàng năm được mọi người biết tới là ngày cúng chúng sinh hay cúng Cô Hồn. Nhiều người còn gọi chúng là ngày Lễ Vu Lan. Vậy Lễ Vu Lan và lễ cúng cô hồn có phải là một hay không?

Thực ra hai ngày lễ này về cơ bản hoàn toàn khác nhau và gắn với hai sự tích khác nhau tuy nhiên lại tổ chức vào một ngày khiến nhiều người nhầm lẫn trong ngày này. 

"Lễ Vu Lan và lễ cúng Cô hồn là hai lễ cúng hoàn toàn khác nhau. Một chuyện liên quan đến ông Mục Liên, một chuyện liên quan đến ông A Nan. Một lễ là để cầu siêu cho cha mẹ ông bà bảy đời, một lễ là để bố thí cho những vong hồn không ai thờ cúng. Tuy nhiên cả hai lễ trong ngày Rằm tháng 7 đều chứa đựng ý nghĩa nhân văn cao cả: Báo hiếu và làm phúc!". 

1. Sự tích lễ Vu Lan báo hiếu 

Sự tích lễ Vu Lan Lễ Vu Lan bắt nguồn từ sự tích về lòng hiếu thảo của ông Mục Liên. Mục Liên đã quy y và trở thành một đệ tử lớn của Phật và được liệt vào hạng thần thông đệ nhất trong hàng đệ tử. Sau khi đã chứng quả A La Hán thì Mục Liên nhớ về mẫu thân, bèn dùng huệ nhãn nhìn xuống cõi khổ và thấy mẹ mình bị đọa vào kiếp ngạ quỷ (quỷ đói) nơi địa ngục A Tì.

Nhìn mẹ thân hình tiều tụy, đói không được ăn, khát không được uống, Mục Liên vận dụng phép thần thông đến với mẹ và dâng cơm cho mẹ ăn. Nhưng ác nghiệt làm sao những hạt cơm cứ gần tới miệng mẹ thì bỗng hóa thành lửa. Không có cách nào khác, Mục Liên trở về bạch chuyện Ðức Phật, xin được chỉ dạy cách cứu mẹ.

Phật cho Mục Liên biết vì nghiệp chướng của các kiếp trước mà mẹ ông phải sinh vào nơi ác đạo làm loài ngạ quỷ. Phật dạy, một mình Mục Liên thì vô phương cứu mẹ mà phải nhờ đến uy đức của chúng tăng khắp nơi, đồng tâm hiệp ý cầu xin cứu rỗi mới được.

Trong lễ Vu Lan báo hiếu nên tham gia tụng kinh tại Chùa để cầu siêu.

Mục Liên phải thành kính đi rước chư tăng khắp mười phương về đặc biệt là các vị đã đạt được sáu phép thần thông nhờ công đức cầu nguyện của các vị này thì vong linh mẹ Mục Liên mới thoát khỏi khổ đạo. Phật lại dạy Mục Liên sắm đủ các món thức thức thời trân, hương dâu đèn nến, giường chõng chiếu gối, chăn màn quần áo, thau rửa mặt, khăn lau tay… dâng cúng các vị chư tăng.

Vào đúng dịp Rằm tháng 7, lập trai đàn để cầu nguyện. Trước khi thọ thực, các vị chư tăng sẽ chú tâm cầu nguyện cho cha mẹ và ông bà bảy đời của thí chủ được siêu thoát… Mục Liên làm đúng như lời Phật dạy. Quả nhiên vong mẫu của ông được thoát khỏi kiếp ngạ quỷ mà sinh về cảnh giới lành."

2. Sự tích lễ cúng cô hồn 

Phật tử Trung Hoa gọi lễ cúng này là Phóng diệm khẩu tức là cúng để bố thí và cầu nguyện cho loài quỷ đói miệng lửa nhưng dân gian thì hiểu rộng ra và nói trại đi thành cúng Cô hồn tức là cúng thí cho những vong hồn vật vờ, không có ai là thân nhân trên trần gian cúng bái. 

Việc cúng Cô hồn có liên quan đến câu chuyện giữa ông A Nan Ðà thường gọi tắt là A Nan với một con quỷ miệng lửa (diệm khẩu). Một buổi tối A Nan đang ngồi trong tịnh thất thì thấy một con ngạ quỷ thân thể khô gầy, cổ nhỏ mà dài, miệng nhả ra lửa bước vào. Quỷ cho biết rằng ba ngày sau A Nan sẽ chết và sẽ luân hồi vào cõi ngạ quỷ miệng lửa, mặt cháy đen như nó. A Nan sợ quá bèn nhờ quỷ bày cho phương cách tránh khỏi khổ đồ.

Quỷ đói nói: “Ngày mai ông phải thí cho bọn ngạ quỷ chúng tôi mỗi đứa một hộc thức ăn và soạn lễ cúng dường Tam Bảo thì ông sẽ được tăng thọ, còn tôi sẽ được sinh về cõi trên”. A Nan đem chuyện bạch với Ðức Phật. Đức Phật bèn cho bài chú gọi là “Cứu bạt diệm khẩu ngạ quỷ Ðà La Ni”. A Nan đem tụng trong lễ cúng và được thêm phúc thọ…

Lễ cúng cô hồn, cúng chúng sinh nên được cúng vào buổi chiều tối.

Tục cúng Cô hồn bắt nguồn từ sự tích này nên ngày nay người ta vẫn nói cúng Cô hồn là Phóng diệm khẩu, với nghĩa gốc là “thả quỷ miệng lửa”. Về sau, lại được hiểu rộng thành các nghĩa khác như: Tha tội cho tất cả những người chết (xá tội vong nhân) hoặc Cúng thí cho những vong hồn vật vờ (cô hồn)."

Ngoài ra còn có một sự tích khác về lễ cô hồn tại đây. 

3. Cúng lễ Vu Lan báo hiếu và lễ cô hồn như thế nào cho đúng? 

Ngày Rằm tháng 7 không phải ở chỗ mâm cao cỗ đầy mà ở thái độ và lương tâm của mỗi người. Trong ngày này các gia đình nên lên chùa làm lễ Vu Lan, cầu siêu tỏ lòng báo hiếu đến cha mẹ, ông bà, tổ tiên… vào ban ngày sau đó về nhà làm một mâm cơm chay thắp hương lên bàn thờ Phật và bàn thờ người thân.

Riêng việc thiết lập mâm lễ cúng cho những cô hồn chưa siêu thoát thì nên thực hiện vào buổi chiều tối. Mâm lễ cúng cô hồn nên đặt ngoài sân, không đặt ngoài bậu cửa. Nếu không muốn cúng cô hồn tại nhà có thể cúng tại chùa.

Ngày Rằm tháng Bảy nên đi chùa làm lễ Vu Lan, sau đó về thắp hương mâm cỗ chay tại bàn thờ gia tiên, thắp hương Phật và làm lễ cúng chúng sinh vào buổi chiều tối.

Việc cúng Vu Lan báo hiếu tại tư gia nên thực hiện theo các khóa lễ sau: cúng Phật, cúng thần linh, cúng gia tiên, cúng thí thực cô hồn và phóng sinh.

Vào ngày rằm tháng Bảy, sắp một mâm cơm chay hoặc đơn giản hơn là mâm ngũ quả để cúng Phật tại nhà. Khi cúng, tốt nhất là đọc một khoá kinh – Kinh Vu Lan – để hiểu rõ về ngày Báo hiếu, hồi hướng công đức cho những người thân trong quá khứ được siêu sinh.