Nỗi lo ô nhiễm môi trường từ việc xuất khẩu xe cũ

Những năm gần đây, Mỹ và châu Âu đã nỗ lực đáng kể trong vấn đề sử dụng xe hơi sạch và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, cùng lúc đó họ chuyển hàng triệu chiếc xe cũ kĩ sang các nước nghèo hơn, đặt ra mối đe dọa cho sức khỏe con người và môi trường.

Đây là một phần nội dung trong báo cáo công bố đầu tuần này của Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP) và được báo New York Times (Mỹ) dẫn lại.

Trong giai đoạn 2015 - 2018, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản đã xuất khẩu 14 triệu xe hơi đã qua sử dụng sang nước ngoài, trong đó 70% đến các nước có thu nhập thấp ở châu Phi, Đông Âu, châu Á, Mỹ Latinh, và Trung Đông.

Bà Inger Andersen, Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) cho biết, việc vệ sinh các bãi xe trên toàn cầu là một ưu tiên để đáp ứng các mục tiêu quốc gia và quốc tế về chất lượng không khí và khí hậu. “Trong những năm qua, các nước phát triển ngày càng xuất khẩu xe đã qua sử dụng sang các nước đang phát triển. Vì phần lớn trong số này diễn ra mà không có quy định nên việc xuất khẩu này đã trở thành xuất khẩu của các phương tiện gây ô nhiễm” – bà nói thêm.

Báo cáo đã phân tích 146 quốc gia nhập khẩu ô tô từ các quốc gia giàu có cho thấy 2/3 trong số đó có chính sách "yếu" hoặc "rất yếu" trong việc điều chỉnh hoạt động và tuổi thọ của xe nhập khẩu từ nước ngoài. Trên thực tế, họ phát hiện ra rằng khoảng 100 quốc gia không có tiêu chuẩn khí thải xe cộ nào và 61 quốc gia không có giới hạn độ tuổi đối với ô tô nhập khẩu.

Những quy định lỏng lẻo này có nghĩa là nhiều người ở các nước nghèo đang lái những chiếc xe nguy hiểm từ cả khía cạnh an toàn và về bảo vệ môi trường. Các phương tiện cũ sẽ có ít tính năng an toàn và thường có nhiều khả năng gây ra sự cố. Ước tính mỗi năm trên toàn cầu các vụ tai nạn xe hơi giết chết khoảng 1,25 triệu người và 90% trong số đó xảy ra ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, mặc dù những quốc gia đó chỉ chiếm 54% tổng số phương tiện giao thông trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, châu Phi có tỉ lệ tử vong do giao thông đường bộ cao nhất, với khoảng 246.000 ca tử vong mỗi năm.

Và cũng chính những chiếc xe này đang là nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu. Trên toàn cầu, giao thông vận tải là nguyên nhân gây ra một phần tư lượng ô nhiễm carbon. Chưa kể, ô tô cũng thải ra nitơ dioxide và các chất dạng hạt, cả hai đều có thể gây ra các vấn đề về hô hấp. Phát hiện của báo cáo cho thấy rằng việc các nước nghèo không có các quy định về ô tô là một trong những lý do khiến họ nhận thấy những tác động tồi tệ nhất của vấn đề ô nhiễm không khí.

Giám đốc điều hành UNEP Inger Andersen đánh giá: “Việc thiếu các tiêu chuẩn và quy định hiệu quả tạo điều kiện cho việc bán phá giá các phương tiện cũ, gây ô nhiễm và nguy hiểm”.

Để chống lại những vấn đề này, báo cáo đề nghị các nhà lãnh đạo của các quốc gia nhập khẩu xe cũ cam kết điều tiết các thị trường xe hơi cũ này.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng cũng phải chịu trách nhiệm thực hiện những thay đổi cần thiết, hơn là coi các nước đang phát triển như những bãi phế liệu. Cho đến nay, nhà xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng lớn duy nhất tham gia phân tích các thị trường này là Hà Lan. Tuần này, Hà Lan đã công khai kết quả cuộc điều tra đó. Nó cho thấy hầu hết các xe cũ xuất khẩu sang châu Phi trong năm 2018 đều thiếu giấy chứng nhận đủ điều kiện đi đường và không đáp ứng các quy định về ô tô nội địa của quốc gia. Nhiều chiếc xe cũng bị tước bỏ các bộ phận có giá trị như bằng bạch kim, cảm biến và bộ lọc, khiến chúng thậm chí còn kém an toàn hơn đối với con người và hành tinh.

Bộ trưởng Môi trường Hà Lan Stientje Van Veldhoven cho biết: “Những kết quả này cho thấy cần phải có hành động khẩn cấp để cải thiện chất lượng của các loại xe đã qua sử dụng xuất khẩu từ châu Âu”. Bà Stientje Van Veldhoven nhấn mạnh: “Hà Lan không thể giải quyết vấn đề này một mình. Đây là lý do tại sao tôi kêu gọi một cách tiếp cận phối hợp của châu Âu và sự hợp tác chặt chẽ giữa các chính phủ châu Âu và châu Phi, để bảo đảm rằng EU chỉ xuất khẩu các loại xe phù hợp với điểm đến của họ và tuân thủ các tiêu chuẩn do các nước nhập khẩu đặt ra”.