Những chiêu trò “cài thầu” nguy hiểm

1001 kiểu thông thầu tinh vi

Tại gói thầu số 10.1 trong dự án xây dựng đường ô tô về trung tâm xã Ngọc Chánh, huyện Đầm Dơi (có giá trị gần 6 tỉ đồng) cách đây ít lâu, chủ đầu tư đưa ra những điều kiện mời thầu dường như chỉ dành cho các nhà thầu ở huyện mình là“Nhà thầu phải từng thi công công trình giao thông có giá trị từ 3 tỉ đồng trở lên tại huyện Đầm Dơi… mới đạt điều kiện năng lực dự thầu”.Với điều kiện này, hàng chục nhà thầu trong tỉnh, ngoài tỉnh đành bó tay dù năng lực xây dựng đường trên nền đất yếu như Đầm Dơi có thừa. Cuối cùng, kết quả gói thầu này được một nhà thầu tại huyện Đầm Dơi đấu trúng (DNTN Bảy Miên) với giá giảm thầu chỉ 1%.

Một điều kiện oái oăm khác của chủ đầu tư đưa là nhà thầu phải có “xưởng sản xuất tại địa phương A, địa phương B”… Có lúc, gói thầu mua ghế một hội trường chỉ có giá trị khoảng 4 tỷ đồng, nhưng chủ đầu tư lại yêu cầu nhà thầu phải có doanh thu 100 tỷ đồng? Mới đây, hồ sơ mời thầu gói thầu số 20 - Cung cấp lắp đặt thang máy dự án Bệnh viện chuyên khoa Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Long An cũng đã xảy ra tình trạng tương tự.

Bệnh viện sản nhi Long An cũng từng bị xảy ra nghi vấn trong hồ sơ mời thầu

Quy định kiểu này nhằm gây khó khăn cho nhà thầu hoặc tạo điều kiện cho một hoặc một nhóm nhà thầu “ruột” của bên mời thầu còn cụ thể đến mức có trường hợp còn nêu rõ: “Tất cả hàng hoá được coi là hợp lệ nếu có xuất xứ rõ ràng, hợp pháp theo những yêu cầu: Thiết bị phải mới 100%, sản xuất từ năm 2016 trở đi; Xuất xứ nhập khẩu chính hãng”…

Điều hòa Toshiba được ưu ái bất thường –vì sao?

Tại gói thầu “Thi công xây lắp và hạ tầng kỹ thuật” công trình nhà khách 147 Lý Chính Thắng, TP Hồ Chí Minh có tổng trị giá khoảng 170 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách cách đây ít lâu, cũng xảy ra dấu hiệu nghi vấn. Một số doanh nghiệp tham gia dự thầu phản ánh, hồ sơ mời thầu có nhiều nội dung “cài đặt”, “quân xanh quân đỏ”…

Cụ thể, theo phản ánh, trong hồ sơ mời thầu, đại diện chủ đầu tư ký gửi các nhà thầu thể hiện dấu hiệu thông thầu, không minh bạch, cố ý đưa vào hồ sơ mời thầu những quy định khắt khe, vô lý đến khó hiểu để có lợi cho một nhà thầu nào đó mang tính chất “chân trong”.

Trong hồ sơ mời thầu, ở phần “Yêu cầu về phần cung cấp thiết bị vật tư điều hòa không khí” đã đưa ra các quy định như: “Máy điều hòa không khí biến tần toàn bộ (100% máy nén biến tần), môi chất R410A”. Ở phần “đặc tính kỹ thuật điều hòa không khí”, T78 quy định: “100% máy nén biến tần loại New DC Twy Rountry” cả với dàn nóng một chiều lạnh loại 1, dàn nóng một chiều lạnh loại 2, dàn nóng một chiều lạnh loại 3, dàn nóng một chiều lạnh loại 4.

Một nhà thầu sau khi nghiên cứu hồ sơ mời thầu bức xúc cho biết: “Với các quy định “100% máy nén biến tần loại New DC Twy Rountry” thì ngoài hãng điều hòa không khí TOSHIBA, không thể có sản phẩm nào đáp ứng được tiêu chí trên. Không dừng lại ở đó, hồ sơ mời thầu còn yêu cầu “nhà thầu phải có giấy ủy quyền chính hãng của hãng điều hòa không khí” mới được tham gia dự thầu.

Với các thông số trong hồ sơ mời thầu của phần điều hòa không khí thì chỉ có duy nhất hãng TOSHIBA đạt được và ngược lại, hãng TOSHIBA hiện cũng chỉ ủy quyền cho một nhà thầu duy nhất, không ủy quyền cho nhà thầu khác.

Các quy định của T78 như vậy gần như đã ngầm “chấm thầu” một nhà thầu duy nhất được TOSHIBA ủy quyền và loại bỏ bất cứ một nhà thầu nào khác có ý định tham gia. Việc đấu thầu thực tế trở nên hình thức, không còn giá trị, chưa đấu thầu thì chúng tôi đã biết mình bị thua và chỉ có duy nhất một nhà thầu nào đó ưu ái là trúng thầu”.

Một doanh nghiệp khác cho hay: Gói thầu này còn quy định “oái oăm” hơn ở chỗ nếu nhà thầu không đáp ứng được phần thiết bị thì cũng “trượt” luôn phần xây lắp.

Hiện tượng trên gần đây lại tái diễn ở một số dự án khác như tại gói thầu 07 trị giá gần 700 tỷ đồng, hiện một số nhà thầu có đơn tố dấu hiệu “cài thầu” với chi tiết kỹ thuật ưu ái chỉ có điều hoà Toshiba Carrier mới đủ điều kiện trúng thầu...Cụ thể: Các yêu cầu về chỉ số kỹ thuật thiết bị được nêu trong Chỉ dẫn kỹ thuật phần điều hoà thông gió (đối với thiết bị dàn nóng, dàn lạnh điều hoà trung tâm VRF) với các thông số cụ thể trong hồ sơ đưa ra chỉ phù hợp với hãng Toshiba Carrier (thông số chi tiết sát với Catalogue sản phẩm của hãng Toshiba Carrier).

“Trên thị trường hiện nay, các hãng thiết bị điều hoà không khí nổi tiếng với công nghệ và chất lượng hàng đầu thuộc G7 như Daikin, Mitsubishi Electric, Mitsubishi Heavy...đều có ưu nhược điểm riêng. Tuy nhiên, với chỉ dẫn có các thông số đã đưa ra và với quy định chấm điểm tối thiểu bằng số điểm tối đa (theo mục 6, trang 69 đặc tính thông số kỹ thuật, tiêu chuẩn sản xuất của thiết bị điều hoà không khí) thì chỉ cần một tiêu chí kỹ thuật về điều hòa nêu trên nếu không đạt, nhà thầu sẽ không đạt yêu cầu kỹ thuật của cả gói thầu và bị loại” – một nhà thầu tham gia đấu thầu bức xúc cho biết.

Hồ sơ mời thầu bệnh viện sản nhi Vĩnh Phúc

Được biết, Tổng công ty 319 là một trong các nhà thầu đã tham gia dự thầu. Gói thầu sẽ được mở thầu vào 9 giờ ngày 27/11/2017 nhưng trao đổi với báo chí, một đơn vị tham gia dự thầu băn khoăn vì đã có sự "định hướng" từ trước.

Theo nghị định số 63/2014/NĐ-CP ngày 26/6/2014 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu ở Điều 34 nêu rõ: “Trong hồ sơ mời thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng”.

Việc hồ sơ mời thầu viết quá kỹ và dựa trên thông số kỹ thuật điều hòa của hãng Toshiba – Nhật Bản khiến các nhà thầu nghi ngờ và đặt nhiều dấu hỏi, có hay không sự “cài đặt” để thông thầu?

Chủ đầu tư dự án - bên mời thầu - đã “lách luật” bằng việc áp đặt trong hồ sơ mời thầu nội dung đặc tả các chi tiết chỉ số, thông số kỹ thuật của máy điều hòa không khí. Tuy trong hồ sơ mời thầu không nêu chính xác tên, nhãn hiệu loại máy này (vì nếu đưa tên, nhãn hiệu máy vào là vi phạm Luật Đấu thầu) nhưng việc đưa các chi tiết cụ thể của một loại máy vào nội dung mời thầu là đã có chủ ý ngầm chỉ định cho một nhà thầu nào đó có được độc quyền về loại máy có các thông số kỹ thuật chi tiết như miêu tả.

Giải pháp nào?

Theo luật sư Đinh Thị An (VP Luật sư Hồng Bách), đối chiếu các quy định hiện hành, bên mời thầu đã vi phạm khoản 2, Điều 18 Luật Đấu thầu và Thông tư 01/2010/TT-BKHĐT ngày 6/1/2010 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định chi tiết lập Hồ sơ mời thầu xây lắp.

Nếu nội dung thiết kế, hồ sơ mời thầu chưa phù hợp thì cần phải có biện pháp xử lý kịp thời, đảm bảo chất lượng thiết kế công trình cũng như tính công bằng, minh bạch, khách quan trong đấu thầu.

Theo quy định tại Khoản 3 Điều 122 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP thì hình thức xử phạt là cấm tham gia hoạt động đấu thầu từ 6 tháng đến 1 năm. Và theo quy định tại Khoản 3 Điều 90 Luật Đấu thầu 2013, thẩm quyền cấm tham gia hoạt động đấu thầu là người có thẩm quyền đối với dự án, dự toán mua sắm trong phạm vi quản lý.

Gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg về việc tăng cường sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước trong công tác đấu thầu các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước.

Tại chỉ thị này, Thủ tướng nghiêm cấm việc nêu xuất xứ, nhãn hiệu, cataloge của một số sản phẩm cụ thể để tham khảo, minh họa trong hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu khi có thể mô tả được chi tiết hàng hóa theo đặc tính kỹ thuật, thiết kế công nghệ, tiêu chuẩn công nghệ của hàng hóa đó. Theo tinh thần đó, thì vi phạm như tại các dự án trên, trong đó có dự án Bệnh viện sản nhi Vĩnh Phúc cần sớm được thanh tra, làm rõ và bị xử phạt nặng.