Nguồn nhân lực - Lời giải cho bài toán phát triển du lịch Việt Nam

Thiếu nhân lực trầm trọng

Hiện tại, cả nước mới có trên 1,3 triệu lao động du lịch, chiếm khoảng 2,5% tổng lao động cả nước; trong đó chỉ có 42% được đào tạo về du lịch, 38% được đào tạo từ các ngành khác chuyển sang và khoảng 20% chưa qua đào tạo chính quy mà chỉ được huấn luyện tại chỗ. Theo Báo cáo về thực trạng chất lượng nguồn nhân lực du lịch của Tổng cục Du lịch, tại Việt Nam, tỷ lệ lao động có chuyên môn, nghiệp vụ về du lịch còn thấp, chỉ chiếm 43% tổng số lao động du lịch, trong đó có hơn một nửa không biết ngoại ngữ. Năng suất lao động trong ngành du lịch nước ta chỉ bằng 1/15 của Singapore, 1/10 của Nhật Bản và 1/5 của Malaysia… Chính vì thế, số lao động có chuyên môn, kỹ năng cao vừa thiếu, vừa yếu, nhưng số lao động chưa đáp ứng yêu cầu lại dư thừa. Theo Tổng cục Du lịch, với tốc độ tăng trưởng như hiện nay, yêu cầu mỗi năm phải đào tạo thêm 25.000 lao động mới và phải đào tạo lại số lượng tương tự.

Lao Chải, Tả Van, vẻ đẹp tiêu biểu của vùng cao Tây Bắc.

Thực tế, mỗi năm, các trường đào tạo chuyên ngành về du lịch chỉ đáp ứng được 60% nhu cầu của ngành, dẫn đến tình trạng thiếu trầm trọng nguồn nhân lực du lịch. Theo Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Du lịch Việt Nam Vũ Thế Bình: Tiềm năng của du lịch Việt Nam vượt trội hơn so với các nước trong khu vực.

Dự báo thời gian tới tốc độ tăng trưởng của ngành đạt từ 25 - 35%/năm và theo kế hoạch đến năm 2020, ngành kinh tế xanh cần khoảng trên 2 triệu lao động chất lượng cao, chưa kể hàng nghìn lao động lĩnh vực du lịch tàu biển. Hiện nay, hàng loạt khách sạn 4, 5 sao liên tục được các DN lớn đầu tư đưa vào hoạt động như VinGroup, SunGroup, FLC, Saigontourist…

Cùng với đó, nhiều thương hiệu quốc tế hàng đầu về bất động sản du lịch như Accor, JW Marriott, Hyatt, InterContinental, Four Seasons… đã và đang rốt ráo tăng thêm thị phần tại Việt Nam, nên nguồn lao động chất lượng cao được “săn đón” quyết liệt; đầu ra từ các trường đào tạo chuyên ngành du lịch gần như không đủ cung cấp cho thị trường thời điểm này và cả những năm tới.

Đánh giá về nguồn nhân lực hiện nay, Giám đốc Điều hành Khách sạn Hà Nội Daewoo Erwin R. Popov nhận xét: “Thực tế, nhiều nhân viên chúng tôi tuyển dụng dù được đào tạo dài hạn ở các trường đại học, cao đẳng, vẫn phải đào tạo lại hoặc đào tạo bổ sung kỹ năng, ngoại ngữ”.

Cũng theo ông Erwin R. Popov, ở các quốc gia phát triển, thời lượng giữa học lý thuyết và thực hành là 50 - 50, tương đương với 24 tháng thực tập trong môi trường thực tiễn. Trong khi ở Việt Nam chỉ có 2 kỳ thực tập trong vòng 4 tháng nên học viên thiếu hẳn kỹ năng tác nghiệp. Đó là chưa kể nhiều trường đào tạo không có tên tuổi, không thể liên kết với những khách sạn có sao, có hạng nên chỉ gửi sinh viên đến thực tập tại những nơi không đạt chuẩn.

Vì thế, chất lượng đào tạo nguồn nhân lực du lịch không nhất quán, không đạt chuẩn. Có thể nói gần như 90% sinh viên ngành khách sạn ra trường đều không có kỹ năng chuyên nghiệp.

Đổi mới đào tạo, tăng sức cạnh tranh nhân lực

Tại Diễn đàn nguồn nhân lịch ngành du lịch năm 2019 vừa được tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh cuối tuần qua, ông Bùi Tá Hoàng Vũ (Giám đốc Sở Du lịch TP.HCM) thông tin, tăng trưởng lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam trong 3 năm qua với tốc độ nhanh từ 10 triệu lượt năm 2016 lên 15,5 triệu lượt năm 2018. Năm 2018, tổng thu du lịch cả nước đạt 620.000 tỷ đồng. Tăng trưởng nhanh vừa là tín hiệu tốt, vừa đặt ra những thách thức trong công tác quản lý Nhà nước và kinh doanh du lịch. Dù cho lợi thế về tài nguyên được đánh giá cao, cơ sở hạ tầng được cải thiện, nhưng nếu thiếu nguồn nhân lực chuyên nghiệp, sẵn sàng để cung cấp dịch vụ vượt trội; nếu mỗi người dân không là một đại sứ du lịch thì việc thực hiện mục tiêu phát triển du lịch Việt Nam thành điểm đến có đẳng cấp khu vực, mà mỗi địa phương là một nhân tố quan trọng, vẫn là bài toán cần nhiều lời giải...

Cầu vàng Đà Nẵng 

“Trên thực tế ngành du lịch nước ta đang rất “khát” nhân lực lành nghề, chất lượng cao. Mỗi năm toàn ngành cần thêm gần 40.000 lao động nhưng lượng sinh viên chuyên ngành ra trường chỉ khoảng 15.000 người/năm, trong đó chỉ hơn 12% có trình độ CĐ, ĐH trở lên. Trong 1,3 triệu lao động du lịch của cả nước chỉ có 42% được đào tạo về du lịch, 38% được đào tạo từ các ngành khác chuyển sang và khoảng 20% chưa qua đào tạo chính quy mà chỉ được huấn luyện tại chỗ. Việc chuẩn bị một nguồn nhân lực du lịch giỏi cần được quan tâm đúng mức cả từ phía Nhà nước, doanh nghiệp, nhà trường và toàn xã hội” - ông Vũ nêu thực trạng.

Báo cáo của Bộ GD-ĐT cũng chỉ ra, với trên 100 cơ sở đào tạo ĐH, CĐ quy mô như hiện nay, ngành giáo dục chưa đáp ứng được số lượng cần cho sự phát triển kinh tế du lịch. Số lượng các trường đào tạo du lịch riêng biệt theo 4 mã ngành đào tạo du lịch chỉ chiếm hơn 50%. Đối với các đơn vị đào tạo còn lại, đào tạo du lịch là một phần của các chương trình khác, thiếu nội dung đào tạo về kiến thức và kỹ năng chuyên biệt cho du lịch.

Trước nhiều đề xuất kiến nghị quan trọng từ đại diện các trường ĐH, đơn vị đào tạo nhằm cải tiến chất lượng đào tạo nhân lực du lịch, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết, Bộ GD-ĐT đã ban hành nhiều chính sách để khuyến khích đào tạo nguồn nhân lực nói chung phục vụ cho phát triển du lịch. Đầu tiên, rà soát mở các mã ngành, nhóm ngành tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị tổ chức đào tạo được linh hoạt, phối hợp với các doanh nghiệp theo hướng tạo ra hệ sinh thái đào tạo ngành. Thứ 2, linh hoạt lĩnh vực đào tạo, tăng đào tạo thực tiễn; gắn đào tạo ở các khách sạn nhà hàng, môi trường du lịch; mã ngành công nhận chuyển đổi giữa sơ cấp, trung cấp, CĐ, ĐH nằm trong khung trình độ quốc gia, tạo nhiều linh hoạt cho người học, thậm chí nhiều em chỉ học sơ cấp, trung cấp du lịch sau đó chuyển sang CĐ, ĐH một cách thuận lợi, chứ không quy định cứng như trước đây.

“Bộ GD-ĐT sẽ làm việc với các bộ ngành khác để khuyến khích xã hội hóa, đặc biệt là các doanh nghiệp để tạo ra một chuỗi tuần hoàn giữa người đào tạo và sử dụng, để hỗ trợ nhau, và khâu này phải nằm trong một quy trình chứ không phải chỉ hợp tác nhau thông thường giữa ĐH và doanh nghiệp” - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Để khắc phục tình trạng thiếu hướng dẫn viên, Tổng cục Du lịch đã chỉ đạo các địa phương tăng cường công tác đào tạo, cấp thẻ và tăng cường số lượng hướng dẫn viên. Mặt khác, có những biện pháp linh hoạt, không cứng nhắc trong công tác quản lý, đào tạo và cấp thẻ cho hướng dẫn viên.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã chỉ đạo Tổng cục Du lịch khẩn trương triển khai ứng dụng công nghệ mới trong việc cung cấp dịch vụ, thông tin điểm đến cho du khách. Theo đó, chúng tôi đang hợp tác với một công ty cung cấp dịch vụ công nghệ để cùng xây dựng ứng dụng cung cấp thông tin trên điện thoại thông minh bằng nhiều ngôn ngữ. Khi du khách tới một điểm đến, toàn bộ thông tin liên quan sẽ tự động hiển thị trên điện thoại của họ. Đây là ứng dụng rất hữu ích cho du khách trong và ngoài nước đã được triển khai hiệu quả tại tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Sau khi hoàn thành, ứng dụng sẽ được thí điểm tại một số nơi, sau đó nhân rộng ra phạm vi toàn quốc.

Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch Nguyễn Văn Tuấn