El Nino đang tác động lớn vào nhiều lĩnh vực kinh tế của Việt Nam

Sản xuất gạo và cà phê chịu ảnh hưởng nghiêm trọng

Theo công bố ngày 13/7 của bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC về báo cáo “ASEAN Perspectives - Hiện tượng El Nino đổ bộ” cho thấy, El Nino, một hiện tượng khí hậu gây ra hạn hán, thiếu hụt mưa và những tác động cụ thể của nó đối với nền kinh tế cũng như tình trạng lạm phát tại 6 thị trường ASEAN. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp của ASEAN chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất từ El Nino. Việt Nam cũng không phải trường hợp ngoại lệ, đặc biệt là gạo và cà phê.

Cụ thể, trong lịch sử, các đợt El Nino thường gây ra sụt giảm sản lượng gạo cùng với các chính sách thương mại tương đối hạn chế làm trầm trọng thêm tình trạng này. Vào năm 2015-2016, El Nino đã khiến sản lượng tại thị trường Việt Nam giảm hơn 10%. Hậu quả là xuất khẩu gạo của Việt Nam dự kiến sẽ giảm 7%, theo ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA).

Bên cạnh đó, HSBC cho hay mặc dù chiếm tỷ lệ không đáng kể trong tổng kim ngạch xuất khẩu (dưới 1%), nhưng Việt Nam và Indonesia cung cấp 25% lượng cà phê của thế giới - chủ yếu là hạt Robusta, được biết đến với vị đắng và độ axit cao hơn.

Trước đó, sản lượng cà phê ở cả hai nền kinh tế này đã giảm 10% trong năm 2015-2016, gợi ra câu hỏi về tác động của El Nino lần này. Đặc biệt, Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo sản lượng cà phê Robusta tại Indonesia niên vụ 2023/24 sẽ giảm 20% do mùa khô đến sớm, ảnh hưởng đến hơn 60% diện tích cà phê.

Ngành công nghiệp cũng khó tránh

El Nino cũng sẽ tác động gián đoạn sản xuất công nghiệp do thiếu năng lượng. Cụ thể, vào đầu tháng 6, các tỉnh phía Bắc - nơi đặt cơ sở sản xuất của nhiều "gã khổng lồ" điện tử bao gồm Samsung và Foxconn, đã phải đối mặt với tình trạng thiếu điện. Mất điện là do thiếu hụt thủy điện, nguồn cung cấp điện chính ở miền Bắc, vì nắng nóng và hạn hán do El Nino gây ra đã khiến nước trong các hồ chứa cạn kiệt, thậm chí mực nước ở các đập lớn ở miền bắc cũng giảm đến mực nước chết.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết thời gian gần đây đã có mưa nên mực nước tại tất cả các hồ chứa trên cả nước đều vượt ngưỡng phát điện an toàn. Sau khi một số nhà sản xuất thiết bị điện tử cắt giảm sản xuất, tình trạng mất điện gần đây đã bắt đầu giảm bớt, cho phép các nhà máy kéo dài thời gian hoạt động.

“Tuy nhiên, rủi ro năng lượng do El Nino gây ra cần được theo dõi chặt chẽ hơn vì nó có thể làm trầm trọng thêm tình trạng sản xuất khó khăn, đặc biệt là vào thời điểm Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức khi số lượng đơn hàng xuất khẩu sụt giảm,” chuyên gia HSBC cảnh báo.

Tình trạng El Nino vẫn rất căng thẳng trong năm 2023

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Tổng cục Khí tượng Thủy văn) dự báo, tình trạng El Nino (pha nóng), trong đó nhấn mạnh hiện tượng này sẽ tiếp tục phát triển cũng như gia tăng dần về cường độ vào các tháng mùa Đông năm 2023-2024.

Dự báo thời gian đỉnh điểm của El Nino có thể xảy ra trong 3 tháng, từ tháng 11/2023 đến tháng 1/2024, với xác suất El Nino có cường độ mạnh vào khoảng 56% và xác suất El Nino đạt cường độ trung bình vào khoảng 84%.

Trong điều kiện El Nino, dự báo nhiệt độ trung bình các tháng tại các vùng trong cả nước có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối.

Cùng với đó, hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo.

“Điều đáng lưu ý là El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%. Vì thế, nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ hoặc diện rộng trong các tháng mùa khô,” đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhấn mạnh.

Trong bối cảnh đó, cơ quan khí tượng thủy văn quốc gia khuyến cáo các địa phương và người dân cần đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 ở trên toàn quốc.

Dựa trên một số thống kê khí hậu vào thời kỳ chịu tác động của El Nino, cơ quan khí tượng thủy văn quốc gia cho biết trong những năm El Nino, trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn xoáy thuận nhiệt đới (bao gồm bão và áp thấp nhiệt đới), ít hơn trung bình nhiều năm khoảng 28%.

Ngoài ra, trong điều kiện El Nino, xoáy thuận nhiệt đới thường tập trung vào giữa mùa bão, chủ yếu từ tháng 7-9. Số đợt không khí lạnh ảnh hưởng đến Việt Nam cũng ít hơn bình thường. Nhiệt độ trung bình các tháng đều cao hơn bình thường, trong đó nhiệt độ ở các khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Bắc.

Trong điều kiện có ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, nhất là các đợt El Nino mạnh, có thể gây ra nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối ở nhiều nơi.

Lượng mưa trong điều kiện El Nino thường gây thiếu hụt lượng mưa trong hầu hết các vùng trong cả nước, phổ biến từ 25 đến 50% (rõ rệt nhất là Bắc Trung Bộ).

Tuy vậy, một số đợt El Nino cũng đã cho những kỷ lục về lũ và lượng mưa lớn nhất trong 24 giờ. Điển hình như: Năm 2015 xảy ra El Nino nhưng tại Quảng Ninh đã xuất hiện mưa lớn lịch sử vào cuối tháng Bảy.