Chung tay xoa dịu những niềm đau

Với trên 520.000 bộ hài cốt liệt sỹ vô danh nằm rải rác trong các nghĩa trang, trận địa, chiến trường xưa, công cuộc tìm kiếm, khai quật, trả lại tên cho các anh một cách chính xác không phải ngày một, ngày hai có thể làm được. Dù có sự chung tay của toàn xã hội, khối lượng công việc khổng lồ đó vẫn như một lời thách thức và cũng là nỗi day dứt đối với những người còn sống.

Nghĩa cử với người đã khuất

Từ bao năm nay, cứ vào những tháng ngày “khô khan rừng khộp, khô gầy rừng le” thì những chiến sĩ Đội K53, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Kon Tum lại chia quân về các hướng để tìm kiếm và quy tập hài cốt các liệt sĩ đã hy sinh tại chiến trường Lào và Campuchia trong những năm chiến tranh ác liệt. Nghĩa cử của các anh, đã và đang góp phần xoa dịu những niềm đau.

Mỗi lần nhắc nhớ về quãng thời gian lăn lộn khắp ba tỉnh Hạ Lào và tỉnh Ratanakiri, Campuchia làm nhiệm vụ tìm kiếm hài cốt liệt sĩ, Thượng tá Trần Kiệm, nguyên Đội trưởng Đội K53 giai đoạn 2002 – 2006, lại rưng rưng xúc động. “Trong kháng chiến, quân đội và nhân dân hai nước nương tựa vào nhau cùng làm nên chiến thắng giải phóng dân tộc, giờ hòa bình rồi nhưng tình nghĩa ấy chưa hề phai nhạt. Tôi nhớ những gương mặt còn rất trẻ đẫm mồ hôi khi vượt đỉnh cao, rà phá bom mìn của những chiến sĩ bảo vệ thuộc Tiểu đoàn 163, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Champasac; nhớ ánh mắt ấm áp và giọng nói chí tình của anh Sam Phu - cán bộ Sở Lao động Thương binh & Xã hội tỉnh Atopu - khi anh nói rằng, anh vô cùng trân trọng tình cảm Việt - Lào và rất yêu quý người Việt Nam, nên khi được giao nhiệm vụ kết hợp với các chiến sĩ Việt Nam tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Việt Nam, anh luôn nỗ lực hết mình”, Thượng tá Kiệm chia sẻ.

Với mong muốn đóng góp một phần sức lực của mình để đưa các liệt sĩ Việt Nam đã hy sinh trên đất Lào được trở về quê hương, đoàn tụ với đồng đội, với gia đình nên suốt gần 5 năm, Thượng tá Kiệm cùng anh em, đồng đội lặn lội khắp các vùng Ta Ven, Pu Luông, Xa Mạc Khi Xay, Sê Kong, Đak Chưng, Pắc Sế, Ban Lung - những cứ điểm năm xưa bộ đội Việt Nam từng sát cánh với bộ đội Pa Thét Lào cùng bộ đội Campuchia chiến đấu.

“Có một điểm chung là ở nơi có mộ liệt sĩ, đó là những khu vực địa hình hiểm trở, núi cao, vực sâu và rất xa khu dân cư, rất khó để tiếp cận. Đây cũng chính là yếu tố để đảm bảo an toàn cho bộ đội ta trong điều kiện chiến tranh. Song do tính chất ác liệt của chiến tranh mà những nơi này bị bom đạn cày xới làm thay đổi địa hình, cảnh vật đã thay đổi nên việc tìm kiếm vô cùng khó khăn. Đó là chưa kể đến việc phải sống hàng tháng trời, thậm chí có đợt kéo dài cả nửa năm trong rừng nên sốt rét, ghẻ lở đã trở thành bệnh thường gặp với hầu hết các thành viên của Đội K53”, Thượng tá Kiệm nhớ lại.

Khó khăn là vậy nhưng có một điều may mắn là trong suốt những ngày tháng vượt rú, qua truông trên đất bạn, Thượng tá Kiệm và những người lính K53 luôn nhận được sự hỗ trợ, bảo vệ của những chiến sĩ thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Atôpư. Những lần luồn rừng giữa chang chang nắng đốt, dìu nhau vượt dốc, qua đèo, ca nước nhường nhau, miếng lương khô chia nửa đã dần thắm thêm tình nghĩa.

Bữa cơm giữa rừng

Những khi thời thiết không thuận lợi, phía bạn còn giúp ta tuyên truyền, vận động nhân dân, giúp bà con hiểu về chính sách của hai Đảng, hai chính phủ về công tác tìm kiếm và qui tập mộ liệt sĩ của bộ đội Việt Nam. Đáp lại tấm chân tình đó, anh em trong Đội K53 cũng “ba cùng”, giúp đỡ nhân dân nước bạn chăm sóc sức khỏe, phát triển kinh tế, vượt qua thiên tai, dịch bệnh… Rồi bạn tranh thủ giúp cán bộ của ta học tiếng Lào, tìm hiểu phong tục tập quán của các dân tộc để dễ dàng hòa nhập cùng bà con.

Tại các địa bàn nghi có phần mộ của các liệt sĩ, cán bộ, chiến sĩ của Đội K53 đã đến gặp cán bộ lão thành cách mạng, cựu chiến binh, người tham gia chiến tranh và người dân biết về nơi chôn cất bộ đội Việt Nam để họ cung cấp thông tin, dẫn đường cho Đội đến tận nơi để tìm kiếm. “Quý người người mới quý mình, lấy tâm tình đãi tâm tình mới cao”, phương châm sống và làm việc đó đã giúp cho Đội nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình cùng với những tình cảm thân thiện của nhân dân nước bạn.

Thắm tình dân tộc

Bản Pêu, huyện Munla Pamộc, tỉnh Chămpasắc, Lào cũng là một trong những nơi mà tình đoàn kết, giúp đỡ chí nghĩa chí tình giữa những người bạn Lào và đội K53. Tại bản nhỏ lặng lẽ và bình yên này, những cán bộ phụ trách tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ hai nước đã ròng rã 16 năm. Trong chừng ấy năm, nơi đây đã trở thành ngôi nhà thứ hai của các anh. Từ tháng 10 năm trước tới tháng 5 năm sau, các anh đều tạm trú tại đây để tiện chia hướng đường mở rộng phạm vi khảo sát, tìm kiếm.

Rà phá bom mìn tại địa bàn chuẩn bị khai quật

Dẫu cơ sở vật chất đã xuống cấp, hệ thống phòng nghỉ hạn chế xong bạn rất thịnh tình sắp xếp nơi ăn nghỉ phù hợp cho Đội công tác. Những ngày đông tháng giá nơi biên giới, những chiến sĩ của hai nước cùng kề cận bên nhau, giúp đỡ nhau hoàn thành nhiệm vụ. Mỗi hành trình của các phân đội K53 đều có sự bảo vệ, hỗ trợ tận tình, trách nhiệm của các chiến sĩ bảo vệ Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Chămpasắc. Bạn không chỉ giúp ta tìm kiếm, xác nhận thông tin mà còn hỗ trợ thăm dò địa bàn, rà phá bom mìn, cung cấp nước cùng các nhu yếu phẩm không thể mang theo dài ngày.

Đại tá Bun Mạc Vi La Vong, Chỉ huy trưởng chính trị Bộ Chỉ huy quân sự, Phó Ban Công tác đặc biệt tỉnh Chămpasắc chia sẻ: “Nhân dân Lào luôn biết ơn các chiến sĩ quân đội hai nước đã hi sinh vì nền độc lập. Là một người lính, luôn biết ơn những người đã đi trước, biết ơn những chiến sĩ tình nguyện Việt Nam đã hy sinh vì sự hòa bình của hai dân tộc. Vì vậy, tôi luôn nói với anh em trong đơn vị là, làm được gì để giúp đỡ đội công tác K53 thì đều phải cố gắng hết mức. Qua nhiều năm gắn bó, tôi cũng như những đồng chí tham gia bảo vệ đội K53 đã thân thiết, chia sẻ với các đồng chí Việt Nam như người một nhà. Anh em không chỉ đồng hành với Đội suốt mùa khô mà cả sau khi Đội rút về Việt Nam vào mùa mưa, anh em lại tranh thủ vào các phum sóc vận động nhân dân và các nhân chứng tham gia cung cấp thông tin tìm mộ liệt sỹ. Chúng tôi coi nhiệm vụ của Đội K53 chính là nhiệm vụ của mình”.

Nâng niu hài cốt vừa tìm được

Còn Đại tá Sổm Thong-Đon Căn Nọi, Chỉ huy trưởng chính trị Bộ Chỉ huy quân sự, Trưởng Ban Công tác đặc biệt tỉnh Sêkông thì quả quyết: “Theo tinh thần chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng Lào, tại các địa phương nơi Đội QTMLS làm việc, chính quyền tỉnh Sê Kông đều cử cán bộ quân đội và công an hỗ trợ đảm bảo công tác an ninh, phiên dịch và hậu cần. Hàng năm, chúng tôi đều phát động phong trào tìm kiếm, cung cấp thông tin về mộ liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam trong nhân dân. Trước tinh thần tận tụy, trách nhiệm của các thành viên đội K53, chúng tôi rất cảm phục và xác định, dù khó khăn, gian khổ thế nào chúng tôi cũng quyết tâm khắc phục để tìm kiếm, cất bốc, quy tập hài cốt các liệt sĩ. Bởi sự hy sinh đó là vì Tổ quốc, vì nhân dân, vì sự nghiệp cách mạng của đất nước Lào, giúp chúng tôi giải phóng đất nước. Đây là sự hy sinh cao cả, Đảng và Nhà nước, nhân dân Lào không bao giờ quên”.

Viết thêm những trang sử đẹp về tình đoàn kết

Mỗi khi quy tập được hài cốt liệt sĩ, Chính quyền, nhân dân và lực lượng vũ trang nước bạn đều tổ chức lễ bàn giao và tiễn các liệt sĩ về nước rất trọng thể. Những di vật nhỏ của liệt sỹ thường được anh em trong Đội K53 chôn theo hài cốt hoặc bàn giao cho thân nhân liệt sĩ, phần còn lại sẽ được bảo quản và trưng bày trong bảo tàng, vừa thể hiện sự trân trọng, vừa góp phần khơi dậy tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” cho các thế hệ mai sau. Trong đó ngoài những hòm đạn, mảnh bom, tấm dù, manh võng, còn có những dòng thư gửi viết vội gửi cho người thân, giúp người đọc hình dung ra những tháng ngày chiến đấu anh dũng mà vẫn lạc quan, yêu đời của những chiến sĩ trẻ năm xưa.

Lãnh đạo tỉnh Ratanakiri và Kon Tum kí giao nhận hài cốt

Có thư viết: “Hôm nay trên mảnh đất Ai Lao nóng bỏng này, mỗi lúc em vui hay buồn cũng chẳng có ai, chỉ đất lạ người xa, nhưng đồng ruộng vườn chuối giống quê nhà ta gợi cho em nhớ cảnh quê nhà tháng 9 cốm thơm gạo mới... Anh ạ, ở thì nay đây mai đó, lúc thì Công Tum, lúc thì Campuchia lúc thì sang Lào. Em đang ở đất Lào nước bạn... Lâu nay em vẫn khỏe chỉ tội hơi già vì cũng khá vất vả, nay đây mai đó, leo đèo lội suối, cơm vắt ngủ rừng, bây giờ leo núi là tài lắm cao như Pù Phia Bióoc vẫn là thường thôi như cơm bữa. Sinh hoạt hàng ngày đôi lúc cũng gặp khó khăn vì tất cả đều từ ngoài Bắc đưa vào nên mỗi chiến dịch đi lâu xa hậu phương cũng có khi phải ăn cháo, cháo không đủ ăn cháo măng đấy anh ạ… Nhưng sau về hậu phương cứ lại vui thôi có phim chiếu, có văn công”.

Cứ thế, hành trình tâm linh đầy nhân văn của Đội K53 cứ nối dài ra mãi. Các anh đã tìm kiếm, quy tập, hồi hương được hàng nghìn hài cốt liệt sĩ ở nước bạn Lào và Campuchia đưa về an táng tại các nghĩa trang liệt sĩ trong nước. Trong suốt ngàn vạn ngày đêm đã qua và những ngày đang tới, nghị lực, ý chí và sự kiên tâm của những cán bộ Đội K53 nói riêng và các đội công tác đặc biệt cả nước nói chung khiến bạn nể phục. Ngược lại, tình cảm trách nhiệm, gắn bó, mộc mạc của những cán bộ Lào, Campuchia khiến các đội công tác đặc biệt của Việt Nam cảm thấy xiết bao ấm áp, thêm động lực tiến lên. Mỗi hành trình không còn đơn thuần là tìm lại hài cốt người ngã xuống mà chính là khơi gợi lại tình đoàn kết chiến đấu giữa quân dân ba nước, nhân lên tinh thần đoàn kết giữa ba lãnh thổ, ba dân tộc.