Bài học trả giá bằng sức khoẻ của những bà mẹ cầm roi ép con ăn

Trăm phương nghìn kế ép con ăn

Một tay bưng bát cháo, tay kia cầm chiếc roi, chị Xuyến quát to: "Tun, vào ăn ngay". Trong lúc xúc cho cậu nhóc 2 tuổi ăn, thi thoảng bà mẹ lại phải giơ roi lên khi con ngậm chặt miệng hoặc ậm ọe muốn nôn. "Nếu không xách roi ra là y như rằng suốt buổi nó không ăn miếng nào. Thằng này rất nghịch, nhưng lại nhát đòn, nên phải trị bằng cách này. Vài lần không ăn bị đánh đau nên giờ chỉ cần giơ roi lên là nó há miệng ngay", chị Kim Xuyến (ngụ TP. Hà Nội) giải thích.

Con trai đầu lòng hay nhõng nhẽo, lười ăn, vợ chồng chị Xuyến từng nhiều phen căng thẳng. Bản thân chị ban đầu không đồng tình với cách do chồng nghĩ ra là phải đánh nếu con không chịu ăn, nhưng sau này thấy dùng các cách khác, từ dỗ dành tới đổi món vẫn không ăn thua, nên đành tặc lưỡi. "Hễ thằng nhóc sút cân là ông bà trách móc, bao người hỏi han, mình cũng xót xa, áp lực lắm. Biết dùng roi vọt để con ăn là không tốt nhưng vẫn cứ phải làm", chị Xuyến giải thích.

Cho con ăn luôn là cực hình của cha mẹ. Ảnh minh hoạ

Dù cũng xót xa mỗi lần nhìn con gào khóc khi ăn cháo hay bị bà giúp việc bóp mũi cho nuốt nhanh, nhưng vợ chồng anh Hải Toàn (ngụ TP. Đà Nẵng) vẫn ủng hộ cách này vì muốn con ăn được nhiều. Bé gái nhà anh Toàn vừa tròn 10 tháng tuổi. Ở nhà, việc cho bé ăn do bà giúp việc đảm nhiệm. Vì con lười ăn nên bà luôn phải ép. "Nó khóc càng dễ đút thìa, không nuốt thì bóp mũi. Nhờ thế hôm nào cũng hết bát cháo nên con không bị còi, chứ hai vợ chồng cho ăn thì được vài thìa là con bé nhất định ngậm miệng", anh kể. Có dịp bà giúp việc về quê mấy ngày, vợ chồng anh Toàn thay nhau đút nhưng con nhất định không chịu há miệng, ép thì con khóc nôn hết thức ăn. Từ đó, hai vợ chồng càng giao phó hẳn việc cho con ăn cho osin.

Nhiều lần nhìn chị Hải Bình (ngụ TP. HCM) cho con ăn, hàng xóm không khỏi ái ngại. Từ khi chồng theo bồ, bỏ mặc một mình chăm hai con gái, chị Bình hận đời, dễ nổi xung. Mỗi lần cho con gái thứ hai mới 9 tháng tuổi ăn, chị thường vằn mắt quát tháo, có khi tát bốp vào mặt nếu con ngậm chặt miệng, lắc đầu. "Có lần con bé nôn ra, thấy mẹ nó hứng bát rồi sau đó xúc cháo đó cho con ăn tiếp, mình phát ghê, góp ý thì bà ấy quát là “công đâu đi nấu lại, không ăn thì chết đói”. Thương cháu nhưng cũng không dám làm gì", cô em gái chị Bình kể lại.

Thực tế phổ biến

Theo thạc sĩ Lê Văn Chuẩn (Trung tâm nghiên cứu tâm lý trẻ em TP. HCM), tình trạng cha mẹ, người nhà ép con ăn khá phổ biến, và đôi khi vì mong muốn con ăn nhiều, ăn hết khẩu phần, không ít người dùng các biện pháp phản khoa học như quát mắng, bóp mũi, tát, đánh... Ông còn nhớ hình ảnh một bà mẹ cầm bình sữa đầy, cạy tay đứa con một tuổi đang bịt miệng, lắc đầu. Bà mẹ vằn mắt quát bắt con uống, chỉ chăm chăm nhìn xem bình sữa vơi đi bao nhiêu chứ không quan tâm đến đứa con mặt nhăn nhó, nước mắt ngắn dài. "Trẻ còn nhỏ, yếu ớt và không biết chống cự bằng cách nào ngoài việc mím môi, lắc đầu, kêu khóc, thậm chí nôn trớ. Một số trẻ, sau thời gian bị ép ăn phản ứng quyết liệt bằng cách nhất định không mở miệng, hay chỉ cần ngửi thấy mùi thức ăn là đã nôn, giãy giụa", thạc sĩ Chuẩn nói.

Thạc sĩ Chuẩn cho biết, trung tâm từng tiếp nhận một trường hợp điển hình như vậy. Đó là một bé trai 3 tuổi, bị bố mẹ luôn ép ăn bằng cách quát nạt, đánh và bé sợ ăn tới nỗi ngậm chặt miệng, suốt nhiều ngày liền không chịu ăn gì, hễ bố mẹ mang thức ăn tới là nôn mửa. Cuối cùng, bố mẹ trẻ đành đưa con đến bệnh viện, các bác sĩ phải cho trẻ ăn qua đường xông dạ dày một thời gian, sau đó hướng dẫn người nhà tập cho trẻ ăn tất cả mọi thứ dưới dạng xay lỏng, cắm ống hút uống. Sau 7 tháng ròng rã, vừa kết hợp việc ăn uống lỏng từng chút một đến dùng liệu pháp tâm lý điều chỉnh, trẻ mới bắt đầu ăn uống trở lại như bình thường.

Theo thạc sĩ Chuẩn, khi ăn uống trong tình trạng căng thẳng, dịch vị dạ dày của trẻ không tiết ra, nếu thức ăn có đưa vào bụng cũng không được tiêu hóa nên trẻ vẫn không tăng cân, phát triển tốt như bố mẹ mong muốn. Sự sợ hãi hoảng loạn cũng làm tiêu hao năng lượng của trẻ. Chẳng hạn, bình thường trẻ chỉ cần ăn một báo cháo là đủ nhưng khi sợ hãi, chống đối, số năng lượng tiêu hao nhiều hơn, kết hợp với việc trẻ không ăn được nhiều, càng làm sự phát triển chậm lại. Và vòng luẩn quẩn ép ăn - sợ ăn - ăn ít - còi - ép ăn cứ tiếp diễn mãi.

Nhiều bố mẹ đưa ra lý do có vẻ chính đáng cho việc ép con ăn bằng mọi cách. Chẳng hạn, nhiều người trước kia vì hoàn cảnh phải ăn uống kham khổ nên giờ muốn con cái được đầy đủ hơn, nhất là khi thấy con chậm tăng cân, có thể hình kém các trẻ cùng trang lứa... Ngoài ra, nhiều bà mẹ không có thời gian, vừa phải đi làm, vừa lo việc nhà, chăm con ăn... nên càng stress khi con lười ăn và dễ nổi nóng, đút cho con ăn bằng thái độ phản khoa học. "Thực tế, việc ép trẻ ăn như vậy chỉ đảm bảo sự an tâm cho người lớn. Phụ huynh làm vậy là chỉ lo con suy dinh dưỡng về mặt thể chất mà không quan tâm trẻ có thể 'suy dinh dưỡng' về tâm hồn, tình cảm nếu luôn sợ hãi, căng thẳng khi ăn", ông Chuẩn chia sẻ. Ông cho rằng, theo bản năng sinh tồn, trẻ đói là phải ăn, chỉ cần bố mẹ điều chỉnh một chút, chẳng hạn chế biến hợp khẩu vị, hợp độ tuổi con, tạo điều kiện cho trẻ vận động nhiều, tiêu hao năng lượng... là ổn.

Cách giúp trẻ ăn ngon

TS BS Phan Bích Nga – Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, trẻ biếng ăn chủ yếu do người lớn cho ăn sai cách đặc biệt là cách cho ăn hỗn hợp như hiện này của nhiều gia đình. Bác sĩ Nga chia sẻ cách giảm bớt biếng ăn cho trẻ cần tạo không khí mát mẻ, thoáng cho trẻ khi ăn. Về mùa hè nếu nơi nào không có điều hòa mình nên tắm cho trẻ nhiều lần trong ngày 2 – 3 lần cũng làm giảm bớt nhiệt, trẻ sẽ dễ chịu hơn. Khi trẻ dễ chịu thì việc ăn uống cũng sẽ được tốt hơn.

Về dinh dưỡng nên lưu ý đa dạng thực phẩm gồm 4 nhóm thực phẩm và thêm sữa. Cần có tinh bột, đạm, chất béo để sinh năng lượng đảm bảo cho trẻ phát triển. Nhiều bà mẹ nhầm lẫn rằng đến hè là con lười ăn và sợ nóng không cho con ăn bột nấu đầy đủ các chất mà chỉ cho con ăn bột sắn, khoai lang… dù mát nhưng năng lượng thấp.

Bác sĩ Nga cho biết, đa số các loại sắn, ngô, khoai tương đối nhiều vitas là những thành phần kém hấp thu vi chất làm cho trẻ thấp còi. Không kể chế độ ăn nghèo nàn các chất. Bởi vậy cha mẹ không nên tự ý thay đổi, áp dụng cách ăn của người lớn cho trẻ vì chúng đang phát triển. Hạn chế cho trẻ ăn các loại bim bim, đồ ăn nhanh, nước ngọt. TS Nga lý giải trong nước ngọt có ga đấy có rất nhiều độc hại. Nó cung cấp năng lượng rỗng, không có các vi chất cần thiết cho trẻ. Năng lượng rỗng đó rất dễ gây lên tình trạng béo phì.

TS Nga thông tin thêm, ở tất cả các trường quốc tế họ cấm trẻ uống nước ngọt có ga trong giờ nghỉ giải lao vì trẻ sẽ sao nhãng, bị kích thích không tập trung, việc học không tốt. Hiện có nhiều loại nước ngọt cho phẩm màu vào quá độc hại… có hàm lượng đường cao nhất. Với những trẻ suy dinh dưỡng, TS Nga cho biết thường là thiếu đa vi chất. Tỷ lệ thiếu máu, kẽm rất cao trung bình 50%. Thiếu vitamin A cũng khoảng 30 %... Đặc biệt, thiếu kẽm rất ảnh hưởng vì kẽm là thành phần tham gia gần như vào tất cả enzim nên các chuyển hóa trong cơ thể đều ảnh hưởng khi thiếu kẽm. Khi thiếu kẽm nhìn thấy rõ bên ngoài là trẻ chậm phát triển chiều cao, trẻ biếng ăn…

Tại phòng khám dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia nhiều trẻ đến khám cho xét nghiệm thiếu kẽm rất nhiều. Khi đó, trẻ chỉ cần bổ sung thêm kẽm bằng việc cho sử dụng các sản phẩm có chứa kẽm. Ngoài ra, bác sĩ Nga cho biết để trẻ đỡ biếng ăn cần tăng cường thực phẩm giàu kẽm như ngao, sò, hến, thịt bò… Ngoài ra, người lớn có thể bổ sung bằng cách dùng các chế phẩm có chứa vi chất dinh dưỡng cho trẻ.